Towarzystwo Miłośników Lwowa
w Jeleniej Górze

Gdy wojska niemieckie stały pod Moskwą, w podziemnej prasie lwowskiej wydawano broszury polityczne, że po tej wojnie Polska musi być cała, od Jeleniej Góry do Wilna, od Szczecina po Kamieniec Podolski. Śląsk i Pomorze muszą wrócić do Polski. Już w przedwojennym atlasie Eugeniusza Romera zaznaczona była polskość tych ziem. Dlatego dziś w Jeleniej Górze trzeba o tym pamiętać.
Stanisław Lem gdy stał się sławny, powiedział całemu światu: „Ja jestem z polskiego Lwowa” i napisał „Wysoki Zamek”. Od tego czasu aż do śmierci manifestował w każdym wywiadzie swoją przynależność - w „Dzienniku Kijowskim” (nr 9/40 - maj 1996) powiedział: „przyszedł ktoś obcy i zabrał mi Lwów”.
Przed wojną Tońko i Szczepko mówili Polsce o swojej miłości do Lwowa, a miłość tę po wojnie kontynuowało Koło Lwowian w Londynie.
Przez szereg lat kiedy Tygodnik Powszechny był jeszcze patriotycznym pismem jedynym w Polsce, ukazywały się w nim ogłoszenia: „W sobotę lub w niedzielę około 22 listopada w kościele Mariackim w Krakowie odbędzie się Msza za Jurka Bitschana".
A po mszy odbywało się u OO. Dominikanów spotkanie przybyłych z całej Polski pielgrzymów. Na każdym spotkaniu, na każdym odczycie, był obecny jedyny pielgrzym z Jeleniej Góry Krzysztof Bulzacki.
Po paru latach w wyjazdach na różne spotkania w Polsce towarzyszył mu serdeczny przyjaciel Wiktor Mokanek.
Później nadszedł czas odwilży. We Wrocławiu wybuchł już jawny lwowski wulkan. Ujawniła się grupka Lwowiaków.
Wniosek o rejestrację Towarzystwa Miłośników Lwowa złożony 22 kwietnia 1988 roku w Wydziale Administracyjno - Prawnym Urzędu Wojewódzkiego został poparty przez prezesa Wojewódzkiego Komitetu Stronnictwa Demokratycznego prof. dra Franciszka Bielickiego. Tak zwana „nasza partia" musiała ustąpić i to co dotąd było zakazane, stało się rzeczywistością. 22 września 1988 roku nadeszła decyzja o zarejestrowaniu Towarzystwa.
20 października 1988 roku odbyło się zebranie założycielskie TML, a tydzień później miał miejsce pierwszy Walny Zjazd. W obu tych spotkaniach Jelenią Górę reprezentowali Krzysztof Bulzacki i Kazimierz Lelo.
Teraz Towarzystwo Miłośników Lwowa i Kresów Południowo Wschodnich posiada oddziały i koła w całej Polsce. Szeroka działalność Towarzystwa przypomina Polakom historię Lwowa i jego znaczenie dla Polski. 

Janina Bulzacka

 Jak to się stało, że napisałem tyle sylwetek, a nie napisałem dotąd o żadnej Lwowiance, przecież jest ich cała plejada, kobiet niezwykłych i bardzo zasłużonych dla kultury polskiej, działalności politycznej i społecznej. Muszę zacząć od własnej Matki, aby złożyć Jej hołd, za niezwykłą odwagę i prawy charakter, i służbę dla drugiego człowieka. Janina z Kussów Bulzacka urodziła się 20  czerwca  1902  roku  w Toustobabach, historycznej wsi polskiej na Ziemi Czerwieńskiej, gdzie „tou sto bab” w  jarze nad Złotą Lipą w dwunastym wieku schowało się przed tatarami i uniknęło jasyru.     
Jej matka, Adela z Jastrzębiec Bobrowskich Kussowa kierowała pocztą, a ojciec Wacław Kuss, chociaż po mieczu pochodził z rodziny zniemczonych Czechów, urzędników austriackich, był gorącym patriotą polskim.   W kolebce nosił go na rękach  generał Marian Langiewicz. Był nauczycielem i dyrektorem szkoły oraz wielkim społecznikiem. Uczył chłopów polskich i   ruskich  nowoczesnych metod uprawy ziemi i  hodowli.  Wspierał ich swoją znajomością prawa. Uczył dorosłych Polaków wiedzy o  Polsce, uczył patriotyzmu, organizował dla nich wycieczki na Wawel do Krakowa. Mimo, że umarł w 1910 roku, jego postać znana jest do tej pory mieszkającym we wsi Ukraińcom. Ta ostatnia informacja zaszokowała mnie. Właściwie nie chciałem nawet rozmawiać z tymi Ukraińcami, którzy przecież urodzili się po śmierci mego dziadka, nie mogłem nawet dopuścić takiej myśli, żeby w tej wsi ktoś obcej narodowości 60 lat po jego śmierci mógł go znać i tyle o  nim wiedzieć.
Dzieci swoje wychowywał patriotycznie, dla nich prenumerowano „Mały Światek" wydawany we Lwowie przez trzydzieści kilka lat przez Annę Lewicką. Na liście prenumeratorów znajduje się wiele nazwisk sławnych Polaków, póżniejszych profesorów wyższych uczelni, wśród nich Kazimierz i Stanisław Ochęduszkowie.
Pierwsze nauki pobierała Janina w domu, posługując się na codzień oprócz języka polskiego, językiem ruskim, którym mówiła część służby (nie rosyjskim, słowo ruski pochodzi od Rusinów, a nie od Rosjan) oraz niemieckim (urzędowym, obowiązującym również w dokumentacji poczty) i francuskim używanym potocznie w domu. Na początku wojny, w 1915 roku, w czasie epidemii tyfusu straciła matkę, była najstarsza z czworga rodzeństwa. Jeszcze podczas pierwszej wojny światowej wyjechała na nauki do Lwowa, kolejno ściągając za sobą młodsze rodzeństwo. W 1920 roku podjęła pracę zarobkową w charakterze sekretarki w Szkole Handlowej przy ulicy Franciszkańskiej.
Już w 1922 roku, była drugą kobietą, która w Państwowej Akademii Handlowej, uzyskała absolutorium. Uczyła się „prywatnie”, była to jedna z dróg, którymi kobiety wywalczały sobie prawo do nauki. Zasługuje na uwagę średnia ocen 4,4 uzyskana na absolutorium. W tym czasie Akademia, mimo, że reprezentowała wysoki poziom, nie dawała jeszcze tytułów naukowych. Została nauczycielką księgowości i arytmetyki handlowej w Towarzystwie Szkoły Handlowej i w Gimnazjum Kupieckim, zdobywając na licznych kursach kwalifikacje pedagogiczne zakończone egzaminem złożonym przed Państwową Komisją Egzaminacyjną, dającym prawa nauczyciela mianowanego. Jej karierą zawodową kierował wspaniały pedagog i wychowawca, człowiek wielkiego serca i  niezwykłego umysłu, dr Karol Zagajewski. 
Kiedy w Gliwicach odwiedziłem dra Karola Zagajewskiego, miał ponad dziewięćdziesiąt lat i skarżył mi się, że Polska Ludowa nie wypłacała mu emerytury, ponieważ „za dużo zarabia", był przysięgłym tłumaczem większości jezyków europejskich. Jego syn Tadeusz został profesorem Politechniki Śląskiej w Gliwicach, a wnuk Adam poeta i pisarz znany jest miłośnikom literatury polskiej.
Janina cały czas zajmowała się edukacją swojego młodszego rodzeństwa, najmłodszy brat ukończył Politechnikę Lwowską.
Sama również przez całe życie wszechstronnie dokształcała się. Lwów dawał możliwości stałego rozwoju umysłowego. Z  wykładów na Uniwersytecie, oprócz studentów korzystała inteligencja lwowska, przychodząca licznie, na wykłady sławnych profesorów, na przykład na wykłady Juliusza Kleinera o Słowackim i Oswalda Balzera z Historii Prawa. Korzystając z wielkiej pamięci Janina mogła być przewodnikiem po europejskiej literaturze.
Do przyjaciół Janiny należały panie: Janina Kelles Krauz (kustosz Ossolineum) i jej matka, Maria Jaworska (posłanka na Sejm), Józefa Pistlówna (nauczycielka TSH), dr Stanisława Uszyńska, u której w domu w czasie drugiej wojny światowej mieszkał dowódca AK na miasto Lwów.
W okresie kryzysu ekonomicznego było wielu biednych ludzi potrzebujących wielorakiej pomocy. W szkołach, w których uczyła, wśród uczniów wysoki procent stanowili Żydzi, a wielu z nich należało do biedoty miejskiej. Stykanie się z biedą ludzką spowodowało podjęcie pracy społecznej w Związku Obywatelskiej Pracy Kobiet, który prowadził szeroko zakrojoną akcję pomocy socjalnej, zajmowano się również wyszukiwaniem miejsc pracy dla bezrobotnych jedynych żywicieli rodzin. Działało tu wiele wpływowych pań, łącznie z żonami prezydentów miasta, co w działalności Związku miało duże znaczenie. 
2 kwietnia 1929 roku w kościele świętego Antoniego na Łyczakowie ksiądz Michał Banach udzielił ślubu Janinie Kussównej i Janowi Bulzackiemu.
Gdy wybuchła wojna zaczęły się nowe problemy dotyczące służby drugiemu człowiekowi. Pierwszymi ludźmi potrzebującymi pomocy byli uchodźcy kierujący się do Rumunii i na Węgry, byli wśród nich również więźniowie, którzy poszukiwali możliwości wstąpienia do Wojska Polskiego i walki w obronie Polski.
W Jakubówce, podlwowskim majątku Wacława Spasowskiego (brata Władysława), Janina Bulzacka urządziła punkt, w którym uchodźcy mogli przenocować i posilić się. Rozpoczęła się okupacja sowiecka, nazywana w historii Lwowian okresem „za pierwszych Moskali”. Przy ulicy Hilarowicza, na Górnym Łyczakowie, mieszkała związana z polskimi organizacjami podziemnymi, pani dr Stanisława Uszyńska, która kierowała do domu Bulzackich na nocleg zagrożonych aresztowaniem oficerów Wojska Polskiego. W październiku 1939 roku państwo Bulzaccy zabrali ze szpitala żołnierza polskiego spod Bochni. Po wyleczeniu ran żołnierz ten powrócił do rodziny, może nawet legalnie, a może przez zieloną granicę. W ten sposób społeczeństwo lwowskie ratowało polskich żołnierzy przed sowiecką niewolą.
W 1941 roku skończyła się przyjaźń hitlerowsko -stalinowska i do Lwowa wkroczyły wojska niemieckie. Zmieniły się warunki okupacyjne. Organizacje polskie, które pod okupacją sowiecką miały niewielkie szanse działania ze względu na ciągłą infiltrację komunistyczną i liczne aresztowania, uzyskały znaczące pole działalności konspiracyjnej nieprzeniknione przez służby niemiecko-ukraińskie. Zmieniło się również to, że działalność w  podziemiu oraz niesienie pomocy Żydom narażały na bezpośrednią śmierć, natomiast podczas okupacji sowieckiej były szanse na przeżycie zsyłki do łagrów, a nawet więzienia. 
Już w pierwszych tygodniach okupacji niemieckiej Janina Bulzacka udzieliła pomocy oficerowi sowieckiemu, który zataił swój stopień wojskowy i podał narodowość ukraińską, po czym został zwolniony z niewoli niemieckiej. Oficer ten mieszkał w sąsiedztwie i szukał swojej żony i dziecka. Rodziny sowieckie jednej nocy zostały ewakuowane ze Lwowa do Związku Sowieckiego, również jego żona z dzieckiem. Zaopatrzony w  cywilne ubranie, w  żywność na drogę, z niemieckim dokumentem w kieszeni, wyruszył na wschód za swoją żoną z zamiarem przebicia się przez front. Nie mógł zrozumieć, skąd taka dobroć i pomoc spotykała go ze strony Polaków, bądź co bądź prześladowanych pod okupacją sowiecką. Dziś wiemy, że jego podróż na wschód to nie była mądra decyzja, ale wtedy jeszcze nikt nie znał „Losu człowieka” Szołochowa.
W najtragiczniejszym położeniu byli Żydzi, trudno dziś ustalić ilu z nich skorzystało z pomocy Janiny Bulzackiej, zabrała tę tajemnicę z sobą do grobu. Byłem czasami dopuszczany do niektórych spraw, z niektórymi zetknąłem się osobiście, wykonywałem różne polecenia, nosiłem żywność do getta, mimo, że było to bardzo niebezpieczne. Któregoś dnia, wracałem już z pustą torbą, gdy na placu św.Teodora spasiony gestapowiec zawołał do mnie: „komm, Jude”, nie miałem na rękawie żydowskiej opaski, ani gwiazdy Dawida, mogłem oberwać kulę w łeb, nie były to wypadki sporadyczne. Podbiegłem do Niemca i mówię: „Ich bin kein Jude, ich bin Pole” i pokazałem mu, że nie jestem obrzezany. Wprawiłem go w szampański humor, wyraźnie się cieszył. Taka była reakcja człowieka, który bez mrugnięcia okiem, był zdolny do zamordowania drugiego człowieka tylko dlatego, że był Żydem.
Moim najbliższym kolegą był Żyd Jerzyk Bogner. Rodziny dwu braci Bognerów, adwokatów lwowskich, Janina Bulzacka zaopatrzyła w dokumenty swojej rodziny. Żona jednego z nich razem z córką, jako Janina i Lilka Bulzackie, zostały ulokowane u rodziny w Tłumaczu, (u Zofii Moszoro) wśród polskich Ormian gdzie szczęśliwie przeżyły wojnę. (po wojnie mieszkały w Warszawie). Julian Bogner z żoną i synem Jerzykiem, na sowieckich paszportach jako Jan, Janina i Krzysztof Bulzaccy ukrywali się na wsi pod Dynowem. Nie wytrzymali nerwowo, powrócili do Lwowa i wpadli w ręce gestapo, narażając nas, właścicieli tych dokumentów na śmierć. W ciągu godziny opuściliśmy nasze mieszkanie przy ulicy Ptaśnika 11 na Kolonii Profesorskiej, do którego Ijuż nigdy nie wróciliśmy. Przez rok mieszkaliśmy w Nałęczowie, gdzie znajdowała się rodzinna willa dziadków „Na górze”.
Gdy Jan Bulzacki dowiedział się, że bez trudu dostanie tu, Ijako „obywatel" Nałęczowa nowe Kennkarty dla siebie i swojej rodziny, Janina Bulzacka przyjechała natychmiast z „swoją siostrą i jej córką”. Były to Żydówki Irena i Marylka Roman, to było ich prawdziwe nazwisko, na które otrzymały prawdziwe Kennkarty. Mąż Ignacy Roman ukrywał się we Lwowie. Po roku cała trójka została szczęśliwie przerzucona na Węgry, gdzie w charakterze emigrantów polskich doczekali końca wojny. Marylka z Romanów, Ijako Maria de Schatther mieszka w Buenos Aires. 
W warunkach ciągłego zagrożenia, w  Nałęczowie przyszło na świat czwarte dziecko Bulzackich, jedyna żyjąca z mojego rodzeństwa siostra Ewa.
Uratowała się również Róża, nie pamiętam Rappaport, czy Gottlieb, mieszkała w drugim naszym mieszkaniu we Lwowie przy ulicy Rewakowicza 15. Przez cały okres okupacji niemieckiej nie wychodziła z domu.
Pod kościołem Bernardynów, zwróciła uwagę Janiny Bulzackiej żebraczka z dzieckiem nie pasującym do jej wyglądu. Gdy dowiedziała się, że jest to dziecko znanego Żyda, który już nie żyje, wykupiła je od niej. Był to chłopiec, zaopatrzony w fałszywą metrykę na nazwisko Andrzej Bendkowski, mógł mieć wtedy dwa lata. Został adoptowany przez bezdzietne małżeństwo, pana Machnera i panią Wolską. Po wojnie zamieszkali we Wrocławiu, a dziś już nikt z nich nie żyje.
Usiłowałem sprawdzić kto z Żydów ratowanych przez Janinę Bulzacką jest na liście ocalonych w  Izraelskiej Ambasadzie. Niestety nie otrzymałem odpowiedzi. Widocznie nie leży to w zakresie uprawianej przez Izrael antypolskiej propagandy.
W 1944 roku we Lwowie zmienił się okupant. Rodzina Janiny Bulzackiej mieszkała przy ulicy Rewakowicza 15, a za domem za płotem podwórza była fabryka marmolady. Pracowali tu jeńcy niemieccy z  Wehrmachtu, oni również otrzymali pomoc od Janiny Bulzackiej, z ostatnich zapasów żywnościowych otrzymali dwudziestolitrowe wiadro zupy kartoflanej na „stół wigilijny” 1945 roku. Oddali nam zaraz wiadro marmolady. Tak zaczął się handel wymienny. Gdy kilkunastu z nich zdecydowało się na ucieczkę z niewoli Janina Bulzacka zaopatrzyła ich w cywilne ubrania. Jeden z nich z Hamburga, a może z Hanoweru nosił buty numer 52, ale i takie znalazłem na  „krakidałach". Na świecie był już prawie rok po wojnie, tylko we Lwowie trwała nadal wojna i  sowiecka okupacja, aresztowania i deportacje.
Na św. Antoniego 13 czerwca 1946 roku rodzina Bulzackich została wysiedlona ze Lwowa. Handel marmoladą i cukrem pozostawiliśmy zaprzyjaźnionym Ukraińcom, Pohodżajom i Hawrylukom. Pan Pohodżaj był ruskim księdzem greckokatolickim i uciekł do Lwowa, „do cywila" przed służbą dla UPA. Zatrzymaliśmy się w Bachórzu pod Przeworskiem, bo to przecież nie możliwe, aby alianci zgodzili się na granicę przechodzącą przez środek Polski. Przecież niedługo powrócimy do miasta Semper Fidelis, najbardziej polskiego z polskich miast.
Po wojnie, po wysiedleniu Polaków, kościół w Toustobabach, w którym wszystkie dzieci Kussów były chrzczone, banda UPA Organizacji Ukraińskich Nacjonalistów wysadziła dynamitem w  powietrze.
Po miesiącu zamieszkaliśmy w Jeleniej Górze. Dom Janiny stał się ostoją dla członków rodziny potrzebującej pomocy. Najmłodsza siostra Romualda przez kilkanaście tygodni zamknięta była w lochach gestapo, na posadzce była woda, gdy opadała z sił i  nie mogła dłużej stać osuwała się do wody. Mimo bardzo odpornego organizmu nabawiła się ciężkiego reumatyzmu, który męczył ją przez piętnaście lat, aż do śmierci, pozbawiając ją możliwości samodzielnego poruszania się, jedzenia i mycia. Ojczyzna Ludowa pozbawiła  ją środków do życia, pozostała na siostrzanej opiece. 
Zdrowie w  czasie wojny utracił również jej brat, co też przyśpieszyło jego śmierć. Janina Bulzacka podjęła pracę w Jeleniej Górze jako nauczycielka kontraktowa w Technikum Ekonomicznym. Zajmowało to jej z nadgodzinami cały dzień. 
Do pomocy w  prowadzeniu domu przyjęła „Gienię”. Gienia była młodą dziewczyną z terenu Związku Radzieckiego z Białorusi, wywiezioną na roboty do Niemiec. Tam poznała Polaka, z którym ma dziecko. Jej „teściowa” chciała pozbyć się niechcianej „synowej” i robiła na nią donosy na NKWD, które miało siedzibę w Jeleniej Górze przy ulicy Świerczewskiego. Ludzie, którzy uchylali się od powrotu do ZSRR, byli deportowani do łagrów na Sybirze. Gienia była przestraszona, była bliska samobójstwa. Janina Bulzacka obejrzała jej niemiecki dokument, była na nim jako miejsce urodzenia tylko nazwa wsi jakich wiele było w Polsce, podebrała odpowiednią niemiecką maszynę do pisania i dopisała „Bezirk Baranowicze”. Następnie pouczyła Gienię, że ma powiedzieć na NKWD, że faktycznie jej wieś teraz jest w  Związku Radzieckim, ale przed wojną należała do Polski, że ona jest Polką, ale wszystko po „rusku” rozumie, tylko mówić nie umie i jakoś z donosów swojej „teściowej” wyszła cało. Jednak w obawie przed dalszymi represjami, aby ślad po niej zaginął, Gienia wyjechała na Wybrzeże. Janina Bulzacka, chociaż 23  kwietnia 1950 roku ukończyła z wynikiem pomyślnym kurs „Co to jest imperializm - cechy imperializmu - historyczne losy SDKPiL”, mimo, że była jedynym żywicielem rodziny została zwolniona z pracy z „wilczym biletem”. Próbowała pukać do różnych drzwi łącznie z Radą Państwa, niestety bezskutecznie. Jedynie w Komitecie Powiatowym PZPR udało się jej przeczytać dwa pisma swojego „bezpartyjnego" dyrektora Dynowskiego, oba tajne. W jednym dyrekcja Technikum zawiadamiała Komitet o posadzeniu bratków dla uczczenia święta 1 Maja, z drugiego dowiedziała się, że jest człowiekiem o niewyjaśnionych poglądach politycznych. Z  wilczym biletem podjęła pracę głównej księgowej w prywatnym przedsiębiorstwie elektromechanicznym inż. Henryka Krassowskiego, które wkrótce zostało upaństwowione w postaci „Spółdzielni Pracy im. Fryderyka Engelsa”. Dotychczasowy właściciel przez pewien czas pełnił obowiązki prezesa, potem go wyrzucono. Doszła dodatkowa biurokracja, która przedłużyła dzień pracy ponad dwanaście godzin. Parę lat pracy w niedogrzanych pomieszczeniach przez wiele godzin dziennie, spowodowało otwartą gruźlicę i utratę zdrowia.
Silny organizm pozwolił zwalczyć chorobę, ale do pracy już nie mogła powrócić.
Zmarła w Jeleniej Górze 25 września 1985 roku, dzieląc swoje życie po połowie na dwu krańcach Polski, nigdy nie odmawiając pomocy drugiemu człowiekowi.

Zuzanna Łozińska 

Urodziła się we Lwowie w 1896 roku. Była niewiastą drobnego ciała, wielkiego ducha, dużej energii i  niezwykłej urody. Jeśli za mundurem, panny sznurem, to za Zuzanną Łozińską były całe zastępy wielbicieli jej talentu z  wszystkich miast w których występowała. Jej życiorys to historia teatru polskiego. Karierę sceniczną rozpoczęła w roku 1912 w  balecie, jako uczennica szkoły baletowej przy Teatrze Miejskim we Lwowie, występowała w operach i  operetkach, po pewnym czasie zaczęła grać drobne role w  operetkach i w teatrze dramatycznym (Hesię w  „Moralności Pani Dulskiej”, Klarę w  „Ślubach panieńskich”, Marię w  „Lekkomyślnej siostrze”, Ofelię w „Hamlecie”, Annę w  „Świcie”).
W 1918 roku była już primabaleriną. Tańczyła wiele partii solowych w  „Coppelii”, w „Jeziorze Łabędzim”, w „Wieszczce lalek”. Równocześnie podjęła systematyczne studia aktorskie w  szkole dramatycznej pod kierunkiem Ireny Trapszo i  Wandy Siemaszkowej. W 1920 roku otrzymała pierwszą poważną rolę dramatyczną Wojewodzianki w „Zaczarowanym Kole” Rydla i  zaczęło się, posypały się liczne role w  wielu sztukach teatralnych we Lwowie. W 1926 roku w  Stanisławowie, grała Annę w  »Świt, Dzień i Noc« Dariusza Niccodemiego, Helenę de Travillac w »Ładnej historii« R. de Flers`a i A.Caillavet`a, Emmę w »Dobrze skrojonym fraku« Gabriela Dregely i  Janinę w »Sublokatorce« Adama Grzymały Siedleckiego. Od 1928 przez trzy sezony występowała w  Krakowie w Teatrze im. Słowackiego. Jako tancerka zachwyciła widzów wspaniałą rolą w »Krakowiakach i Góralach« Wojciecha Bogusławskiego.
W  1932 roku grała ponownie we Lwowie pod dyrekcją Wilama Horzycy i  kierunkiem reżyserskim Leona Schillera. Po roku popularna, dojrzała i  doświadczona aktorka, Zuzanna Łozińska została dyrektorem Teatru Zawodowego im. Stanisława Moniuszki w  Stanisławowie (nazywanego również Teatrem Małopolskim lub Pokucko - Podolskim). Pod jej dyrekcją i  kierownictwem artystycznym nastąpił rozkwit teatru w  Stanisławowie, teatr wystawiał często dwie premiery na miesiąc, przedstawiając światowy repertuar dramatyczny. Po wybuchu wojny Zuzanna Łozińska powróciła do Lwowa. Podczas obu okupacji sowieckich występowała w teatrze polskojęzycznym, a w czasach okupacji niemieckiej pracowała jako sprzątaczka w Instytucie Weigla. W  1945 roku wyjechała do Katowic, następnie pracowała w sezonie 1946/7 w  Teatrze Miejskim w  Opolu.
W tym czasie Jelenia Góra, niezniszczona przez wojnę, tętniła Lwowem. Uczniowie Gimnazjum i  Liceum im. Stefana Żeromskiego w Jeleniej Górze, z inicjatywy Zbyszka Czajki (Krężałowskiego), ucznia klasy maturalnej, wychowanka prof. Piotra Hausvatera, (późniejszego twórcy Polskiego Teatru Ludowego w okupowanym, sowieckim Lwowie) wystawili w „prawdziwym” teatrze »Pana Geldhaba« Aleksandra Fredry. Była to wspaniała przygoda całej szkoły i  wielkie przeżycie dla wszystkich uczniów. Rolę tytułową grał Stanisław Kuszewski, (założyciel „Pegaza" w TVP) który również miał udział w  reżyserowaniu, pozostali aktorzy to przyszli lekarze i inżynierowie. Do takiej publiczności przybyła Zuzanna Łozińska i w 1947 roku objęła dyrekcję i  kierownictwo artystyczne teatru. Teatr cieszył się uznaniem publiczności, jedynie miał trudności z  „władzą ludową”, która straszyła wieścią o likwidacji teatru. Dla władzy niepotrzebny był taki teatr, który nie spełniał funkcji propagandowych.
W  1952 roku dyrekcję teatru objął Antoni Biliczak. Zuzanna Łozińska pełniła obowiązki kierownika artystycznego.
W  latach 1954 - 1960 pracowała jako reżyser i aktor w  Teatrze Rozmaitości we Wrocławiu. W 1955 roku dyrekcję teatru w Jeleniej Górze objął Władysław Ziemiański. Przyszła odwilż polityczna. Znowu zapachniało Lwowem. W 1959 roku teatr wystawił dramat »Lwowskie Puhacze« poświęcony walce lwowskiego dywizjonu myśliwców nocnych w Londynie. W  1960 roku Zuzanna Łozińska powróciła do Jeleniej Góry, na stanowisko kierownika artystycznego, które pełniła przez dwa lata, następnie pozostała w teatrze, jako reżyser.
Grała w wielu sztukach, niemal do śmierci. Trudno wymieniać tytuły sztuk, w których występowała, lub które reżyserowała, wszak było tego ponad pół tysiąca ról i setka reżyserowanych sztuk. Myślę, że łatwiej byłoby wyliczać te sztuki, z którymi nie miała nic wspólnego.
Jej życie to przecież kawał historii polskiego teatru. Zaczęła w  „Zaczarowanym Kole” Rydla, w roli Wojewodzianki, kończyła w  sztuce Kazimierza Brandysa „Bardzo Starzy Oboje”. Pod jej okiem otrzymało szlify sceniczne wielu wybitnych polskich aktorów. Wystąpiła w filmie, który miał być o niej, ale nikt i nic nie jest w  stanie przedstawić wielkości prawdziwego geniuszu, bogactwa jego treści. 23  kwietnia 1974 roku w Teatrze Dolnośląskim w Jeleniej Górze hucznie obchodzono jubileusz 60 - lecia pracy artystycznej Zuzanny Łozińskiej, w tym dniu wystawiono premierę „Peer Gynta”, jubilatka grała rolę Aasy, wtedy dopiero zdałem sobie sprawę z tego jak wielki duch mieści się w drobnym ciele kobiecym, ile sił witalnych wypełniało nie tylko scenę, ale cały teatr.
Nie można się dziwić, że to na jej jedną karteczkę, „przyjedź Ludwisiu, ratuj teatr w Jeleniej Górze", natychmiast przyjechał do Zuzanny Łozińskiej, w ostatniej dekadzie swojego życia sam wielki Ludwik Solski.!
Jakim aktorem był Solski, jaki rzucał urok, niech świadczy takie małe wydarzenie. W teatrze jeleniogórskim Solskiemu wręczali kwiaty uczniowie naszego ogólniaka imienia Stefana Żeromskiego, Wiśka Dadanianka i Lech Imieliński, (dziś sławny profesor neurochirurgii) pierwsza podeszła Wiśka i pocałowała starego mistrza w  rękę, Leszek już bez namysłu zrobił to samo.
Wśród 15 odznaczeń, medali i orderów, którymi była odznaczona Zuzanna Łozińska, na szczególną uwagę zasługuje medal »Sprawiedliwy Wśród Narodów Świata« oraz »Krzyż Kawalerski O.O.P.« i »Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski«.
Umarła w Puławach, 5 sierpnia 1982 roku, została pochowana w ziemi jeleniogórskiej wraz z grudką ziemi lwowskiej, na cmentarzu w  Jeleniej Górze, której poświęciła wiele lat swego twórczego życia.

                      Doktor Tadeusz Rolski

Urodził się 14 stycznia 1901 roku w Złoczowie, miasteczku powiatowym w województwie tarnopolskim. Ojciec jego Antoni był nauczycielem. Matka Filipina z domu Troskiewicz pochodziła z Ormian Polskich. Zajmowała się domem. W czerwcu 1919 roku w Złoczowie Tadeusz zdał egzamin maturalny. W Polsce Ludowej nie łatwo było jemu pisać swój życiorys, bowiem zaraz po maturze poszedł na ochotnika do Armii Polskiej i brał udział w wojnie polsko - bolszewickiej. W grudniu 1920 roku po skończonej wojnie został zdemobilizowany i  rozpoczął studia na Wydziale Lekarskim Uniwersytetu Jana Kazimierza we Lwowie. W  marcu 1929 roku otrzymał dyplom „Doktora Wszech Nauk Lekarskich".
Odbył praktykę lekarską na wielu oddziałach Państwowego Szpitala Powszechnego we Lwowie, którego dyrektorem był dr Pohorecki. Pracował również u profesora Tadeusza Ostrowskiego w Oddziale Chirurgicznym tego Szpitala. W tym czasie zyskał sobie bardzo dobrą opinię, jak napisał dyrektor Pohorecki, niejednokrotnie zastępował ordynatora, zawsze z  największą sumiennością i dbałością o dobro chorych powierzonych Jego opiece, wywiązując się ... tak pod względem lekarskim, jak i  administracyjnym, jak najpomyślniej.
W latach 1931 - 34 w oddziale chirurgicznym świętej Zofii (dla dzieci) na Łyczakowie, na przeciw placu świętego Antoniego, jako prowadzący sekundariusz wykonał cały szereg zabiegów chirurgicznych uzyskując pomyślny przebieg operacji, jak również wyróżnił się podczas samodzielnego prowadzenia oddziału w  zastępstwie ordynatora dra Ryszarda Rodzińskiego.
Lwowska szkoła chirurgiczna cieszyła się wielką sławą, jej twórcą był Ludwik Rydygier, światowej sławy uczony, następnie profesorem chirurgii został (1920 r.) Hilary Schramm, a po nim objął obowiązki Tadeusz Ostrowski (1932 r.). Lwowska szkoła chirurgiczna Ostrowskiego była wszechstronna, profesor był prekursorem transplantacji tkanek, operował bardzo delikatnie, z jak największym przemyśleniem wykonywanych zabiegów, które miał opanowane do perfekcji, w szerokim wachlarzu, poczynając od zabiegów w zakresie jamy brzusznej, endokrynologii (tarczyca, nadnercza), traumatologii, urologii, laryngologii (wycięcie krtani) aż do chirurgii plastycznej. Wykonał wiele operacji jako pierwszy w Polsce. Profesor Tadeusz Ostrowski zginął w 1941 roku, rozstrzelany razem z innymi lwowskimi profesorami , podczas słynnej akcji ukraińsko niemieckiej „Nachtigal”.
Z takiej szkoły wyszedł dr Tadeusz Rolski. Posiadł umiejętność łatwego operowania, opanował prawidłową organizację pracy, a także już we Lwowie wyśmienicie kształcił młode kadry chirurgów. Start młodego lekarza przed wojną był bardzo trudny, a praca bardzo ciężka. Dr Rolski dzięki swoim zdolnościom, dużej wiedzy i niezwykłej pracowitości, szybko pokonał te przeszkody.
15 marca 1937 roku prof. dr Tadeusz Ostowski, napisał:
Stwierdzam niniejszym, że pan dr Tadeusz Rolski pełnił pod moim kierownictwem obowiązki asystenta oddziału chirurgicznego Państwowego Szpitala Powszechnego we Lwowie... Korzystając z bardzo bogatego materiału operacyjnego miał sposobność wykonania dużej ilości zabiegów operacyjnych, dzięki czemu przyswoił sobie duże wyrobienie techniczne i zyskał bogate doświadczenie kliniczne w zakresie schorzeń chirurgicznych; pełniąc przez dłuższy czas obowiązki asystenta prowadzącego oddział wykazał duże uzdolnienia administracyjne jako przełożony młodych lekarzy i pełen inicjatywy kierownik gospodarczy oddziału. - Wobec tych kwalifikacji uważam pana dra Tadeusza Rolskiego za wyjątkowwo uzdolnionego dla objęcia kierownictwa większego Szpitala prowincjonalnego.
Już w 1937 roku był samodzielnym ordynatorem oddziału chirurgicznego Szpitala Powszechnego w Zamościu, a rok później dyrektorem i ordynatorem Szpitala Ubezpieczalni Społecznej w  Piotrkowie Trybunalskim.
23 października 1937 roku Tadeusz Rolski zawarł związek małżeński w kościele świetej Anny w Krakowie z piękną panną Anielą Barbarą Poźniakówną.
W pierwszych dniach wojny szpital w Piotrkowie Trybunalskim został zbombardowany przez lotnictwo niemieckie.
10 września 1939 roku dr Rolski wstąpił ochotniczo do wojska i został ordynatorem oddziału chirurgicznego Wojskowego Szpitala nr 207.
18 września, dzień po wkroczeniu wojsk sowieckich do Polski personel szpitala przekroczył granicę polsko węgierską. Tadeusz Rolski trafił do obozu dla internowanych w Jolsvie, gdzie pełnił funkcję lekarza izby chorych. Polskim Komendantem Obozu był pułkownik Franciszek Matuszczak.
14 maja 1940 roku Tadeusz Rolski wyruszył do Francji i  podczas nielegalnego przekraczania granicy jugosłowiańskiej, wpadł w ręce węgierskiej straży granicznej. Przewieziony został do obozu karnego o zaostrzonym rygorze w Siklos, tuż przy granicy, ale już po miesiącu znalazł się dzięki posiadanemu zawodowi, w szpitalu garnizonowym w Pecsu, gdzie pracował aż do listopada 1944 roku. W tym szpitalu przebywali chorzy żołnierze polscy, a później również jeńcy alianccy.
Miał dużą swobodę poruszania się, to też w momencie zbliżenia się frontu wschodniego bez trudu uniknął ewakuacji.
Po wkroczeniu wojsk sowieckich, przez dwa miesiące pracował nadal w szpitalu wojskowym, a od stycznia do końca czerwca 1945 roku był ordynatorem oddziału chirurgicznego w  szpitalu Szwedzkiego Czerwonego Krzyża w Pecs.
W lipcu 1945 roku powrócił do Polski, a 1 września objął stanowisko ordynatora chirurgii w Jeleniej Górze.
W tym prowincjonalnym szpitalu na „dzikim zachodzie” dr Rolski stworzył własną szkołę chirurgii. Wyszkolił wielu wspaniałych lekarzy. Pierwsze kroki stawiał tu prof. dr Lech Imieliński, neurochirurg Akademii Medycznej w Gdańsku, stąd wyszedł dr Weiss, wieloletni dyrektor i ordynator Instytutu Rehabilitacji w Konstacinie i wielu innych.
W okresie od 20 kwietnia do 30 listopada pełnił w Jeleniej Gorze obowiązki dyrektora Miejskiego Szpitala im. dra Kostaneckiego, ale władza ludowa nie mogła na tym stanowisku trzymać człowieka, który nie tylko nie należał do partii, ale jego poglądy polityczne były „niewyjaśnione". Był to czas kiedy wszystkim rządziła partia, jednakże w przypadku kwalifikacji chirurgicznych musiała dra Tadeusza Rolskiego pozostawić na stanowisku ordynatora. Jeszcze 30 października 1952 roku poddawany był weryfikacji, upoważniającej do wykonywania zawodu w „społecznych" zakładach służby zdrowia.
On też mimo terroru, umiał utrzymać prawdziwą dyscyplinę, obowiązkowość i odpowiedzialność, nie dopuszczał do żadnych uchybień w pracy, niezależnie od tego, czy ktoś był działaczem związkowym, partyjnym, czy z organizacji młodzieżowych, a za uchybienia w pracy rugał personel tym głośniej im wyższe winowajca zajmował stanowisko i większe miał przewinienie. Gdy zelżał terror ponownie został dyrektorem szpitala.
Zawsze miał uznanie swoich pacjentów za wyjątkową delikatność i dobre traktowanie chorych. Był wszechstronnie wykształconym lekarzem, to też świadomy tego, gdy jego młodszy synek ciężko zachorował, wbrew zasadzie nie powierzył leczenia dziecka innemu lekarzowi, ale sam zajął się jego leczeniem wygrywając wyścig ze śmiercią.
Po wielu latach pracy, nagła choroba wyrwała dra Rolskiego z czynnej służby, został jakby wyrzucony za burtę, niepotrzebny nikomu, zapomniany od ludzi. A co jest szczególnie uciążliwe dla inteligenta, tracił wzrok. Spotkaliśmy się na jeleniogórskim deptaku. Poznał mnie po głosie. Mieszkaliśmy dawniej w jednej kamienicy, przy ulicy haniebnego imienia Marszałka Stalina, czy też może generalissimusa, nie pamiętam już, jakie to tam były dodatki ze strony służebnej partii. Wyraźnie się ucieszył. Rozmawialiśmy tak, stojąc na ulicy bardzo długo, mieliśmy dużo tematów, łączył nas Lwów i wspólna miłość do tego miasta. Słońce świeciło tak samo jak we Lwowie, a przecież tyle lat naszego życia, to już historia Jeleniej Góry. Nie myślałem wtedy, że to już ostatni raz widzę tego wspaniałego człowieka, który był dla mnie cząstką Lwowa i jego legendą. Umarł niedługo potem, 11 lipca 1974 roku. Był odznaczony Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski i wieloma innymi odznaczeniami.
Jak mam przekonać mieszkańców Jeleniej Góry i niegodnych tego miana radnych wielu kadencji, że doktor Tadeusz Rolski nie zasłużył sobie na zapomnienie. Od lat zabiegam o nazwanie jego imieniem ulicy Lipowej, koło domu, w którym mieszkał przez całą służbę mieszkańcom naszego miasta. Przedstawiano mi liczne trudności i koszty z tym związane. A w Paryżu to nie był problem i jest „place de l Etoile - gen. Charles de Gaulle" na którym stoi Łuk Triumfalny, tylko w Jeleniej Górze nie może być ulica Lipowa im. dra Tadeusza Rolskiego.
W Jeleniej Górze pozostał jego młodszy syn, Jerzy Rolski, który jest radcą prawnym. Starszy syn Tomasz Rolski jest profesorem i dyrektorem Instytutu Matematycznego Uniwersytetu Wrocławskiego.

Kapitan Franciszek Szubert

 Urodził się 11 września 1900 roku w Krakowie. Rodzice Jego byli Wiedeńczykami, ojciec Frantz Schubert, był austriackim generałem, umarł stosunkowo młodo około sześćdziesiątki, matka Maria z domu Urbas dożyła prawie stu lat, po mężu brała bardzo wysoką emeryturę, z której w miarę jak stawało się to możliwe, gdy rozluźniała się żelazna kurtyna, przesyłała z Wiednia swojemu jedynakowi do Jeleniej Góry kupę pieniędzy, aby miał z czego żyć na poziomie należnym oficerowi Wojska Polskiego. Franciszek był wychowankiem Szkoły Kadetów księcia Habsburga z Żywca. Niezwykła to była szkoła, tak samo jak niezwykły to był książę, austriackiej cesarskiej krwi.
W tej austriackiej szkole uczono wszystkiego, poczynając od patriotyzmu polskiego, wychowania wojskowego, sprawności fizycznej, polityki, języków i literatury, wiedzy ogólnokształcącej, manier i  elegancji, tańca towarzyskiego, kończąc na wyrabianiu różnych cech, a w szczególności odwagi i honoru. Nie łatwe zadania mieli do spełnienia wychowankowie i trzeba przyznać, że zachowali wierność swojej szkole. Sam książę Habsburg przesiedział drugą wojnę światową w Oflagu, jako jeniec wojenny. Gdy mu Hitler zaproponował awans z pułkownika Wojska Polskiego, na generała niemieckiego, przypomniał mu, że jest jeńcem wojennym. Tak powstał słynny dialog: - Jest książę wolny - A moi koledzy? - Koledzy, nie. - Honor oficerski nie pozwala mi ich zostawić! Do końca wojny pozostał w Oflagu, wykończyła go dopiero Ludowa Ojczyzna.
Nie wiadomo jakby się potoczyły losy Franciszka Szuberta, mógł po służbie w wojsku Piłsudskiego, po skończonej wojnie, powrócić do Wiednia, ale zauroczyło go lwowskie dziewczę, śliczna Jadzia Wernerówna, ona przypieczętowała jego polskość. Pozostał na Ziemi Lwowskiej. Był zawodowym oficerem, miał sportową sylwetkę, sprężystość kroku i elegancję ruchu, które wyróżniały go aż do śmierci.
W 1925 roku otrzymał przydział do Korpusu Ochrony Pogranicza i strzegł wschodniej granicy polskiej przed czerwonym terroryzmem i  infiltracją komunizmu. Rogata polska dusza wychowanka Szkoły Kadetów, własne zdanie, przekonania i trafny krytycyzm nie ułatwiały mu awansu. Dostrzegał wszystkie braki i  niedoskanałości organizacyjne, był przecież świetnie wyszkolonym oficerem. Pozostał „wiecznym” kapitanem. Podczas wojny 1939 roku dostał się do niemieckiej niewoli i przesiedział w Oflagu, aż do wyzwolenia.
Po wojnie odnaleźli się z Jadzią w Jeleniej Górze. Tu, przy ulicy Kilińskiego, w Zjednoczeniu Papierniczym, objął stanowisko Dyrektora Fabryk Nieczynnych, a było tych fabryk na Dolnym Śląsku około pół setki. Trzeba było zabezpieczyć je nie tylko przed rodzimymi szabrownikami, ale przede wszystkim przed Armią Radziecką, która rabowała wszystko, co się tylko dało, jako mienie trofiejne (zdobyczne). Nie było to łatwe zadanie. W tym celu zatrudniał zdemobilizowanych polskich żołnierzy, zaopatrywał ich w broń, tworząc straż przemysłową. Udało mu się uratować prawie wszystkie fabryki papieru na Dolnym Śląsku, które wkrótce rozpoczęły produkcję. Przydały się umiejętności organizacyjne wyniesione ze Szkoły Kadetów. W miarę jak „władza ludowa i nasza partia” opanowywały sytuację, Franciszek Szubert, zaczął być spychany na podrzędniejsze stanowiska, nawet nie wiem, czy znalazł się na liście zasłużonych dla miasta i województwa. Dla przyjaciół, znajomych i podwładnych pozostał zawsze jako kapitan Franciszek Szubert. Zmarł 13 stycznia 1974 roku, a z tęsknoty za nim dwa miesiące później umarła jego wielka miłość, urocza Lwowianka Jadzia z Wernerów Szubertowa.

Ks. prałat Dominik Kostial

  Lwów i Zaolzie od wielu lat łączyły wspólne tradycje przenoszone w obu kierunkach przez wielu mieszkańców tych ziem.
Dominik Kostial urodził się 30.I.1899 roku w miejscowości Dolne Datynie na Śląsku Cieszyńskim. Dziewięćdziesięcioletni szwagier księdza Dominika, Józef Oczko mąż Marty Kostial pisze: „Rolnicza rodzina Kostialów miała 12 dzieci, Dominik był ósmym dzieckiem. Jego matka pochodziła z sąsiedniej wsi, z Szenowa w której była tylko czeska szkoła, a w kościele msze święte odprawiane były tylko po czesku. Matka Dominika była kobietą bardzo religijną. Siedmioro starszego rodzeństwa chodziło do tej czeskiej szkoły. Chłopi w   Dolnych Datyniach wybudowali własną szkołę i   młodsze rodzeństwo poczynając od Dominika chodziło już do polskiej szkoły. Rodzice dbali o wykształcenie dzieci. Dwu synów zostało gajowymi, jeden z nich, najstarszy Antoni pracował u  grafa Larischa. Młody Dominik chciał iść w ślady starszej siostry Elżbiety i  zostać kupcem, praktykował w Ostrawie u żydowskiego kupca, ale przyszedł czas służby wojskowej, został wcielony do tzw. land-szturmów.
W armii austriackiej Dominik dostał się na front włoski. Tam, chyba cudem spotkał się z swoim bratem Antonim, który odnalazł Dominika w fatalnym stanie, zawszonego, głodnego, wycieńczonego trudami wojennymi, niemal bez życia. Antoni zajął się nim, wykąpał go, nakarmił i przebrał w nowy mundur, potem Dominik spał przez 24 godziny.” Nie dał mu Pan Bóg umrzeć, miał dla niego przeznaczone inne zadania.
Po rozpadzie monarchii Austro - Węgierskiej ochotniczo zgłosił się do wojska polskiego i walczył o niepodległość Polski. Brał udział w wojnie polsko - ukraińskiej w Małopolsce Wschodniej oraz w wojnie polsko - bolszewickiej od Warszawy do Wilna pod generałem Żeligowskim. Po wojnie pozostał w  czynnej służbie, w wojsku też zdał egzamin maturalny.
Kilka lat później idąc za głosem powołania wstąpił do seminarium duchownego we Lwowie, następnie na Wydziale Teologicznym Uniwersytetu Jana Kazimierza studiował teologię i  filozofię, został wychowankiem znakomitych profesorów i wysokiej miary uczonych, jak ks. Wais (filozof), ks. Umiński, ks. Długosz (historycy), ks. Narajewski (moralista), ks. Szydelski, Stach, Styś i inni. Ci znakomici wychowawcy kształtowali postawę przyszłych kapłanów na miarę potrzeb Kresów Wschodnich tworząc wspaniałą formację duchową, religijną i patriotyczną. Jako mistrzowie słowa olśniewali prezentując bogactwa i  skarby wiedzy, filozofii i  teologii. „W życiu prywatnym, własnym postępowaniem na co dzień byli przykładem dla swoich wychowanków i takimi pozostali w ich pamięci”. (ks.bp. Wincenty Urban)
28 czerwca 1931 roku we Lwowie otrzymał święcenia kapłańskie z rąk Metropolity Lwowskiego ks.arcbpa Bolesława Twardowskiego.
Dwa lata był wikarym w parafii w Buczaczu, uczył religii w szkole powszechnej. Ksiądz Dominik dał się poznać jako kapłan wielkiej ofiarności i serca, a przy tym świetny organizator życia religijnego od podstaw.
Tak było w Byczkowcach i w Petlikowicach Nowych, gdzie wśród ubogich wieśniaków, rozbitych wewnętrznie przez działających tam innowierców (kościoła polsko - narodowego “faronowców”) rozpoczął pracę od budowy materialnych zrębów niezbędnych do działalności duszpasterskiej. Zastał ledwo zadaszone mury kościoła, nieotynkowane z prowizorycznym gontowym dachem, przeciekającym podczas deszczu ludziom na głowy. Przez cztery lata wykończył budowę kościoła, wybudował murowaną plebanię i  budynek gospodarczy. Zadbał o wyposażenie kościoła w sprzęty liturgiczne. Założył bractwa Akcji Katolickiej (Katolickie Stowarzyszenie Młodzieży Męskiej, KSM Żeńskiej, KS Mężczyzn, KS Niewiast, Koło Ministrantów). Miał czas dla wszystkich, otaczał opieką biednych i chorych, uczył religii w czterech szkołach w promieniu 8 kilometrów. W  wyniku działalności księdza Dominika innowiercy powrócili do kościoła katolickiego.
W 1938 roku ks.arcbp Bolesław Twardowski powierzył mu we Lwowie kościół parafialny pod wezwaniem Matki Bożej Różańcowej. Kościół znajdował się przy ul. Warszawskiej na Kleparowie, w tej części miasta, która została włączona do Wielkiego Lwowa w 1931 roku, tak bardzo podobnej do ulicy Warszawskiej w Jeleniej Górze. Była to jedna z najbiedniejszych parafii we Lwowie, sięgająca aż pod Hołosko Małe. Do pomocy miał drugiego księdza Emila Kałuskiego.
Podczas okupacji niemieckiej i sowieckiej, prowadził kuchnię dla biednych, żywiąc od 50 do 200 ubogich, współpracował z władzami Polskiego Państwa Podziemnego.
Parafia jego przylegała do getta, ksiądz Dominik przez mur przekazywał Żydom chleb. Otaczał opieką dzieci i młodzież kleparowskiego przedmieścia. Podczas ośmiu lat pracy zaskarbił sobie serca parafian.
Wysiedlony 6 czerwca 1946 roku, wraz z parafianami, przybył do Wrocławia, gdzie z rąk Administratora Apostolskiego Dolnego Śląska ks.infułata Milika objął parafię św. Henryka we Wrocławiu. Zastał kościół w całkowitej ruinie, zorganizował parafię, napływający z całego świata rodacy znaleźli w swoim duszpasterzu ojca i opiekuna ubogich, czuły na biedę i niedostatek, śpieszył z pomocą wszystkim potrzebującym. Organizował kuchnię parafialną oraz otoczył opieką rodziny wielodzietne, a szczególnie osoby chore i zapomniane. Zawsze otoczony był młodzieżą. Do parafii św.Henryka należeli głównie pracownicy kolejowi. Wierni parafianie zachowali księdza Dominika we wdzięcznej pamięci, a na pamiątkę podziękowania za pracę kapłańską i trud przy odbudowie murów świątyni przekazali specjalny dyplom.
14 lutego 1949 roku ksiądz Dominik objął parafię świętych Erazma i Pankracego w Jeleniej Górze. W tym czasie Jelenia Góra miała czterdzieści tysięcy mieszkańców i  tworzyła tylko jedną parafię, w której pracowało pięciu księży.
Niełatwa tu była praca, wśród napływowego społeczeństwa z czterech stron świata, niezintegrowanego, bardziej skłonnego duchowo do tworzenia „Czerwonej Kotliny” wymagająca wielkiego hartu ducha. Na drodze pracy kapłańskiej księdza Dominika stanęło wiele przeciwności, ale zaufał Miłosierdziu Bożemu i zdobył serca swoich parafian dając przykład własnym życiem, swoją serdecznością i łagodnością, skromnością i pobożnością, pokonał przeszkody stawiane przez ówczesne władze. Zawsze był otoczony dziećmi i młodzieżą, było to solą w oku „ludowej władzy”.
W  styczniu 1951 roku, został aresztowany. Siedział trzy miesiące, zarzucano mu kontakty z  podziemiem. Przesłuchiwał go funkcjonariusz UB Chojnacki. Nie ma tego nazwiska na wykazie IPNu. Służba Bezpieczeństwa wywierała naciski na wikariusza kapitulnego, ks. Kazimierza Lagosza, aby odwołał ks. Dominika. Powołano jako następcę ks. Adama Łańcuckiego, ten jednak zorientował się, że macza w tym palce UB i nie przyjął nominacji. Przyjął ją uległy władzom radca kurialny, wizytator nauki religii, ks. Jan Piskorz, który formalnie przez pewien czas był proboszczem, ale ksiądz Dominik pozostał w Jeleniej Górze.
I nawet wtedy, gdy wiek i służba pochyliły jego wysoką postać, gdy odprawiał mszę świętą, swym wojskowym krokiem i postawą przypominał księdza Robaka z Pana Tadeusza.
Przeniesienie przez ks. kardynała Bolesława Kominka, księdza Dominika w stan spoczynku po dwudziestupięciu latach działalności w Jeleniej Górze pozostawił żal w sercach parafian, którym trudno było rozstać się z swoim duszpasterzem. Myślę, że i księdzu Dominikowi trudno było przejść w stan spoczynku i nie osłodził mu losu, otrzymany tytuł honorowego szambelana Ojca Świętego.
Zapewne wpłynęło to na pogorszenie stanu zdrowia. W maju 1974 roku lekarze okazali się bezsilni. Ksiądz Dominik bohatersko znosił cierpienia przez prawie trzy miesiące ciężkiej choroby.
Umarł 17 lipca 1974 roku.
W ostatniej drodze na miejsce wiecznego spoczynku księdza Dominika Kostiala szły nieprzebrane tłumy parafian, krocząc w milczeniu i powadze, parę kilometrów z kościoła na cmentarz parafianie zanieśli trumnęna własnych ramionach. Prowadził ich wspaniały kapłan kresowy ks.bp Wincenty Urban oraz liczni księża z całej diecezji.
Na Jego grobie zawsze palą się znicze i leżą świeże kwiaty. Pozostała po Nim zawsze żywa pamięć. 

Adam Pauli
obrońca Lwowa w 1939 roku

 Mgr inż. Adam Pauli w ostatnich latach mieszkał w Sobieszowie. Był wielkim miłośnikiem przyrody, a w szczególności lasów. Kiedy się z nim rozmawiało odnosiło się wrażenie, że miłość tę wyssał z mlekiem matki, ale z całą pewnością ugruntował ją podczas studiów na Wydziale Rolniczo - Lasowym Politechniki Lwowskiej.
Po studiach pracował w Dyrekcji Lasów Państwowych i  mieszkał w Łucku na Wołyniu.
W ostatnich dniach sierpnia 1939 roku parokrotnie ogłaszano i odwoływano mobilizację. Ostatecznie 30 sierpnia na murach miasta zawisły na stałe afisze mobilizacyjne. Adam Pauli ubrał mundur i najbliższym pociągiem pojechał do Lwowa.
Pociąg spóźnił się kilka godzin. Na każdej stacji były tłumy odprowadzających, największy lament robiły kobiety Rusinki. We Lwowie zgłosił się do swojej jednostki, którą był 6 Pułk Artylerii Ciężkiej stacjonujący na Wzgórzu Wuleckim. Jako porucznik rezerwy otrzymał przydział do II Dywizjonu z funkcją oficera zwiadowczego. Dywizjon formował się we wsi Glinna Nawaria pod Lwowem.
Mobilizacja ludzi, koni z poboru, sprzętu trwała dość długo, tak, że dopiero 7 września załadowali się do pociągu i wyruszyli późną nocą.
Transport był kilkakrotnie bombardowany, rozkazy się zmieniały, wyładunek nastąpił już pod Jarosławiem. Ze względów bezpieczeństwa w obawie przed nalotami poruszali się przeważnie nocą. Po kilku dniach zaczął się odwrót podczas którego w czasie poszukiwania dróg Adam Pauli ze swoimi żołnierzami stracił kontakt z resztą oddziału. Oddział nie poszedł drogą wytyczoną.
Kiedy Adam Pauli 12 września dotarł do Lwowa, oddziału jeszcze nie było. Oficer mobilizacyjny pułku ostrzegł, że „za opuszczenie" oddziału grozi sąd polowy. Pojechali zatem na poszukiwanie oddziału w kierunku na Złoczów, tu trafili na ślad swojego oddziału, który w tym czasie docierał już do Lwowa.
Spali w polu z głową opartą na siodle, żywiąc się różnie, najczęściej z rozbitych kuchni polowych cofających się oddziałów, a za furaż dla koni Adam Pauli płacił chłopom z własnej kieszeni. W jednej wsi rusińsko - ukraińskiej udało się odebrać od wieśniaków schwytane konie tzw. remonty - młode konie dla wojska z rozproszonego oddziału i wymienić konie bardzo zmęczone po ciągłym marszu.
Słychać było strzały pod Lwowem. Na wzniesieniu nad Ogrodem Jezuickim ustawione były działa pal tzw. popularnie siedemdziesiątki - piątki. Lwów był już otoczony przez Niemców. W lasach podlwowskich Adam Pauli w czasie studiów odrabiał ćwiczenia z tzw. urządzeń lasów, z pomiarów, obecnie przydała się znajomość tych lasów, dzięki czemu przedarli się przez wojska niemieckie do Lwowa i połączyli się z swoim oddziałem, mogło to być 16 lub 17 września.
Niemcy byli pod Lwowem już 12 września, wojska sowieckie pokazały się za rogarką łyczakowską 19 września i zajęły koszary 14 Pułku Ułanów Jazłowieckich.
W dniach 18 - 20 września Adam Pauli uzbrojony w lunetę nożycową, liczny sprzęt pomiarowy i połączenie kablowe z  dowództwem, które mieściło się na kolonii oficerskiej przy ulicach Oficerskiej i Czereśniowej, zajął punkt obserwacyjny na Wysokim Zamku, skąd miał kierować ogniem polskich dział. Niestety pożary i dymy utrudniały to zadanie.
Na tym stanowisku spotkał się z gen. Marianem Januszajtisem, który usiłował przeciwstawiać się kapitulacji i organizował zaciąg ochotniczy do dalszej obrony.
Dowodzący obroną Lwowa gen. Władysław Langner zadecydował o poddaniu Lwowa dowództwu Czerwonej Armii.
Ostatni rozkaz nakazywał wszystkim oficerom zgłoszenie się 22 września w piątek o godz. 1500 pod Komendą Okręgu Korpusu Nr 6. Mówiło się, aby zaopatrywać się w cywilne ubrania.
Adam Pauli był świadkiem jak jakiś człowiek z opaską czerwoną na ramieniu podszedł do żołnierza sowieckiego, wskazał na oficera policji i ów żołnierz zastrzelił tego oficera.
W innym miejscu stary, garbaty Żyd całował po rękach sowieckiego żołnierza, który z obrzydzeniem go odtrącał. Po dłuższym czasie uformowano kolumnę oficerów i poprowadzono w górę na Łyczaków.
Po drodze słychać było strzały rewolwerowe, niektórzy oficerowie i podchorążowie nie wytrzymali nerwowo i popełnili samobójstwo. Za rogatką zrobiono rewizję, podczas której zabrano Adamowi Pauliemu latarkę. Pierwszy nocleg wypadł w  Zakładach Tytoniowych w Winnikach, pozwolono komitetowi kobiet na ugotowanie zupy. Na czwarty dzień załadowano kolumnę około 1200 osób do pociągu, który ruszył w kierunku na Tarnopol.
Transportowi temu towarzyszyła grupa około pięćdziesięciu kobiet, żon oficerów, których dalszy los nie jest znany. Prawdopodobnie zostały zamordowane w lasach koło Kijowa.
Z nieznanych powodów transport został skierowany do Stanisławowa. W Stanisławowie mieszkali rodzice Adama Pauliego. Adam Pauli zawiadomił znajomego kolejarza, Bazylego Kuzio.
Dla uśpienia czujności żołnierzy sowieckich pilnujących jeńców i nie podejrzewających podstępu „ludzi pracy”, kolejarze tak długo przetaczali wagony, pod pozorem usuwania usterek hamulców odczepiali wagony i do znudzenia przetaczali je po terenie całego dworca, aż udało im się wyczepić jeden wagon z którego wypuszczono wszystkich jeńców i wkrótce w roboczym ubraniu z bańką w ręce, jakby ze służby, Adam Pauli opuścił transport.
W transporcie był również Żyd w stopniu majora, nazywał się [Ignacy?] Schrage, był już na emeryturze, {miał około 72 lata] nie podlegał mobilizacji, przyszedł spełnić swój żołnierski obowiązek. Został zamordowany w Starobielsku.
Adam Pauli zamierzał przejść na Węgry, ale zanim wyleczył ropień na nodze powstały z długich marszów bez zdejmowania butów, już granica została odpowiednio obsadzona i przejście stało się niemożliwe.
Zaczęła się okupacja. Najmniejsze próby organizowania ruchu oporu były natychmiast likwidowane przy pomocy miejscowych Żydów i Ukraińców. Codziennie wyłapywano wielu uciekinierów usiłujących przejść przez zieloną granicę.
Aby uniknąć aresztowania Adam Pauli nie przyznał się do zawodu i podjął pracę robotnika leśnego, ale gdy któregoś dnia „zniknął” naczalnik lesopunkta, otrzymał propozycję nie do odrzucenia - „ty budiesz naczalnikom”. Pomogło mu to, na całe szczęście na krótko, zapoznać się z sowieckim więzieniem.
Podczas okupacji niemieckiej podejmował różne prace, był robotnikiem fizycznym, bileterem w kinie, kreślarzem na kolei i  znowu robotnikiem transportowym przy wyładunku i załadunku wagonów zaopatrzenia wojskowego, siano, owies, żywność. Oprócz nędznego wynagrodzenia można było coś ukraść i jakoś się przeżywało najtrudniejszy okres głodu.
27 lipca 1944 roku do Stanisławowa wkroczyli sowieci, znowu zmieniły się warunki i zagrożenia. A potem zaczęło się wysiedlanie nazywane „repatriacją”. Mieszkanie państwa Paulich (rodziców Adama) upatrzył sobie sowiecki lekarz i jak mógł „pomagał", aby przyśpieszyć ich wyjazd. 7 listopada 1945 roku opuścili Stanisławów i „już” po 22 dniach podróży przemarzli i wygłodniali dotarli do Oleśnicy.
W tym czasie praca w leśnictwie nie była bezpieczna, w  lasach ukrywały się niedobitki wojsk hitlerowskich i wielu leśniczych ginęło bez śladu. Adam Pauli rozpoczął pracę w  Bierutowie koło Oleśnicy na stanowisku adiunkta, ale już w  sierpniu 1946 roku objął nadleśnictwo Pokrzywno koło Polanicy Zdroju.
Warunki były fatalne, nadleśnictwo rozszabrowane, brak narzędzi, brak ludzi do pracy, dużo złodziei. Niemcy pozostawili około pięćdziesięciu tysięcy metrów kubicznych ściętego drewna iglastego w korze - idealna, wielka wylęgarnia groźnego szkodnika kornika - drukarza. Liczono na pomoc wojska, ale MON nie wyraził zgody. Zgłaszali się pracownicy najemni, pobierali narzędzia, ubrania i zaliczki na wyżywienie, zostawiali na zastaw legitymacje najczęściej partyjne i znikali. Uzyskanie mniej więcej poprawnego stanu higieny lasu zajęło trzy lata.
1 kwietnia 1951 roku Adam Pauli sprzeciwiając się rabunkowej gospodarce lasów, musiał oddać swoje nadleśnictwo nowemu szefowi z awansu społecznego według reguł znanych mu już z sowieckiej okupacji w Stanisławowie i został przeniesiony do Sobieszowa. Jak przystało na inżyniera na stanowisko technika budowlanego.
Budował mostki, przepusty, drogi w lesie. Potem awansował na kierownika budowy, referendarza, starszego inspektora i  zastępcę kierownika zespołu składnic, aż do emerytury w 1975 roku. Las jest jego wielką pasją, bowiem las to powietrze, las to woda, i las decyduje o zmianach klimatu. {efekt cieplarniany]
Człowiek może wpływać na życie lasu dbając o jego higienę, może chronić las przed klęską wiatrołomów, przed pożarami oraz przed szkodnikami. Człowiek może też las niszczyć przez bezmyślną gospodarkę.
Swoją troską o las Adam Pauli dzielił się w Lidze Ochrony Przyrody wygłaszając pogadanki dla młodzierzy. Obecnie Liga Ochrony Przyrody zamiera, widocznie nie dostrzegana jest potrzeba podnoszenia kultury, świadomości i zrozumienia korzyści płynących z wartości lasów, nie tylko z ich eksploatacji. 

Ks. prałat Michał Banach

  Urodził się 29 września 1897 w Kopyczyńcach na Podolu, gdzie ukończył szkołę elementarną, odpowiadającą obecnej szkole podstawowej. Do gimnazjum chodził w Tarnopolu i we Lwowie, tu w 1917 roku zdał egzamin maturalny.
Studia teologiczne odbył na Uniwersytecie Jana Kazimierza we Lwowie. 29 czerwca 1921 roku przyjął święcenia kapłańskie z rąk arcybiskupa Józefa Bilczewskiego. Był świadkiem zamachu na marszałka Józefa Piłsudskiego we Lwowie, z podziwem dla marszałka, na którego huk strzału nie zrobił żadnego wrażenia.   W latach 1921 - 1923 był wikarym i katechetą w Baryszu. Następnie do 1927 roku był wikarym i ceremoniarzem katedralnym we Lwowie, po czym dwa lata działał w kościele św. Anny i w końcu osiadł jako wikariusz w kościele św. Elżbiety, tym samym, którego wieże są zwiastunem bliskości Lwowa, który kiedyś służył lwowskim kolejarzom, a obecnie został zawłaszczony przez nowych mieszkańców Lwowa, jako cerkiew św. Olgi.
Ksiądz Banach dał się tu poznać jako doskonały organizator szeregu uroczystości religijnych oraz moderator Sodalicji Mariańskiej. Pod jego opieką rozwinął się wspaniały chór w  którym śpiewali również moi koledzy między innymi Ryszard Hubisz i piękny tenor Jan Kiraszczuk, zamieszkały do śmierci w  Jeleniej Górze.
Jako pedagog zyskał sobie miłość młodzieży i wieloletnią przyjaźń kolegów nauczycieli. Był katechetą w Szkole Handlowej i Gimnazjum Kupieckim Towarzystwa Szkoły Handlowej przy ul.Franciszkańskiej, obok jedynej we Lwowie cerkiewki prawosławnej. W tym czasie dyrektorem szkoły był dr Karol Zagajewski, ojciec profesora Politechniki Śląskiej w Gliwicach, Tadeusza Zagajewskiego, dziadek znanego dziś pisarza Adama Zagajewskiego.
W szkole tej uczyli znani ludzie, między innymi: posłanka Maria Jaworska, polonistka, działaczka społeczna o szerokich horyzontach i pięknej duchowości, niezwykle zasłużona dla społeczeństwa lwowskiego, Piotr Józef Hausvater, germanista, pierwszy skrzypek filharmonii lwowskiej, autor wielu prac, również scenicznych, późniejszy twórca teatru polskiego, który istnieje do chwili obecnej, Szczepan Zimmer, wybitny humanista, autor pracy opiewającej zasługi Wrocławia dla kościoła i kultury polskiej u schyłku średniowiecza, po wojnie stale zamieszkały w Stanach Zjednoczonych, zabrakło dla niego miejsca w PRL-u, tak samo jak dla Marii Jaworskiej, która dożyła swej starości we Lwowie, pod sowiecko - ukraińską okupacją, wybrała to od spotykania się z Gomułką i innymi lwowskimi komunistami zaprzedającymi Polskę Stalinowi.
W tej szkole uczyła też moja mama, Janina Bulzacka oraz jej siostra Romualda Kuss -Spasowska, a parę uczennic ze Lwowa po wojnie zamieszkało w Jeleniej Górze. 2 kwietnia 1929 roku ksiądz Banach dał ślub moim rodzicom w kościele św. Antoniego na dolnym Łyczakowie.
Ksiądz Banach był katechetą również w sławnym Gimnazjum Żeńskim im. Zofii Strzałkowskiej oraz w VII Gimnazjum Państwowym (męskim).
Ksiądz Michał Banach był kapelanem Korporacji Akademickiej “Constantia Leopoliensis". W korporacji tej był filistrem, tak nazywano członków, ktorzy nie są już studentami.
W pracy społecznej pełnił funkcję sekretarza Towarzystwa Wzajemnej Pomocy Kapłanów dla czterech diecezji Małopolski, (lwowskiej, przemyskiej, tarnowskiej i krakowskiej) kierując administracją jego majątku i zarządzając “Księżówką” w  Worochcie. W czasie wojny pod okupacją niemiecką i  sowiecką brał udział w tajnym nauczaniu. W 1945 roku, po wysiedleniu ze Lwowa zamieszkał w Opolu, nadal pracując jako katecheta gimnazjalny, jednocześnie pełnił funkcję wizytatora nauki religii. W latach 1952 - 1954 był wikariuszem generalnym w Opolu.
W 1957 roku przeszedł na emeryturę. Mimo dwunastu lat spędzonym w Opolu, czuł się tu nie najlepiej, tęsknił za Lwowem i może dlatego przez dwadzieścia lat, każdej zimy meldował się w Jeleniej Górze w domu dra Zbigniewa Domosławskiego, pod opiekę swojej siostry Izabeli z Banachów Domosławskiej. Przy tych okazjach odwiedzał swego przyjaciela, a naszego proboszcza księdza Dominika Kostiala.
W kościele pod wezwaniem św.św. Erazma i Pankracego odprawiał Mszę Świętą dla Lwowiaków i zawsze pamiętał o odwiedzeniu moich rodzicach.
Brałem udział w tych rozmowach, słuchając opowieści lwowskich, wtedy mogłem ocenić jego erudycję i poznać rozmaitość zainteresowań. Był też życzliwym krytykiem moich wierszy.
Studiowanie filozofii rozwinęło jego wrodzone zdolności humanistyczne. Pozostawił po sobie liczną puściznę literacką, kilkadziesiąt artykułów drukowanych przed wojną najczęściej w  Gazecie Kościelnej, a po wojnie w Katoliku, Gościu Niedzielnym i Słowie Powszechnym. Jego książka pt.: ”Szli Święci przez Polskę” miała dwa wydania. Na szczególną uwagę zasługują artykuły pt.: „Ks. Aleksander Skowroński w walce o  prawa dla ojczystego języka na Opolszczyźnie” oraz „Ks. Aleksander Skowroński pomnikowa postać Opolszczyzny”.
W maszynopisach w Archiwum Archidiecezjalnym we Wrocławiu znajduje się praca pt.:„Pamięci Arcypasterza Halickiej Stolicy Józefa Bilczewskiego”, a  w  Ossolineum: „Spotkania pod lwowskim niebem”, „Po 22 latach znowu we Lwowie”, „Wspomnienia” oraz monografia kościoła św.Elżbiety. Wiele jego wierszy nie doczekało się nigdy publikacji. Pisał również pieśni religijne.
Zmarł 25 listopada 1977 roku, został pochowany na nowym cmentarzu w Opolu. 

W mrokach lwowskiej katedry 

Sześćset lat temu kładł kamień węgielny
Pod tę świątynię król Kazimierz Wielki /1370 r./
Z Piastów był rodu, król wielki i dzielny,
Mistrzów sprowadzał, architektów wszelkich,
      Z czerwonej cegły gotycka świątynia
      Miała w swym wnętrzu trzydzieści ołtarzy;
      Cmentarnym murem była otoczona,
      Lwowski mieszczanin ofiarami darzył.
Z Halicza przeniósł tu swoją stolicę,
Błogosławiony potem, Jakub Strzemię /1409 r.- /1411?/
Przez wieki czczono w niej Bogurodzicę,
Maryjne miała ta świątynia Imię.
      Przed Matki Boskiej Łaskawej obrazem
      Król Jan Kazimierz słynne śluby składał /1656 r./
      Królowej Polskiej Korony zarazem
      Znamię ze łzami uroczyście nadał.
Przez tejże Matki Łaskawej obronę
Doznał niezwykłej opieki niebieskiej /1672 r./
Z ciężkiej niemocy cudem uzdrowiony,
Lew Lechistanu, Jan III-ci Sobieski.
      Dzisiejszy zaś wystrój katedry lwowskiej
      Steranej wojną, pożarami, czasem,
      Dał arcybiskup Wacław Sierakowski /1765 - 1772 r./
      Jej przebudowy był on mecenasem.
Kamień sprowadzał ze słynnej Trembowli,
To znów z Konkolnik zwożono marmury,
Nowe oblicze powstało budowli,
Gdy wzbogacono i wzmocniono mury. 
      Ten Domagalewiczowskiej Madonny
      Obraz, gdy został ukoronowany /1776 r./
      W Głównym Ołtarzu jasno oświetlony,
      Czcił cały naród, czciły wszystkie stany.
Dziś osiem kaplic tę świątynię wieńczy,
Są epitafia, nagrobki, obrazy,
Renesans, barok, empir w nich się wdzięczy,
Sakralnej sztuki bezcenne okazy.
      Lecz któż dziś zliczy arcydzieła owe,
      Dłuta, czy pędzla, lub architektury
      Lwowskiej katedry, tak stare, jak nowe,
      Jakie dziś kryją te dostojne mury?
Kto wspomni dzisiaj te słowa natchnione,
Jakich słuchały rozmodlone tłumy,
Które padały z żelaznej (złoconej) ambony,
W latach potęgi, rozpaczy, czy dumy?
      Te modły, płacze i ludzkie westchnienia
      Żyją w tych murach, jak gdyby zaklęte ...
      W nich to budziły się ludzkie sumienia,
      Więc żyjcie, trwajcie mury - przez wieki - święte ...

Opole, lipiec 1970 r.                                    X.Michał Banach

Zygmunt Kniżatko 

  Zygmunt Kniżatko urodził się w maju 1922 roku, nie przeszkodziło to jemu w wstąpieniu na ochotnika do Wojska Polskiego we wrześniu 1939 roku.
Służbę wojskową pełnił w 2-gim Baonie 48 pułku piechoty w Stanisławowie, który ochraniał obiekty państwowe przed napa-dami terrorystycznymi niemieckiej “V-tej Kolumny”. 18 września razem z wojskiem przeszedł na Węgry, gdzie przebywał w obozie internowanych w H`o`gyesz.
Już w grudniu uciekł z kolegami do Budapesztu, tam zaopatrzony w lewe dokumenty wyruszył przez Jugosławię, Włochy do Francji. Otrzymał przydział wojskowy do Oddziału Rozpoznawczego Drugiej Dywizji Strzelców Pieszych początkowo w Bressuire, a następnie w Parthenay. Zanim wyruszył na front odbył szkolenie, podczas którego wizytował wojsko gen. Władysław Sikorski.
Chrzest bojowy przeszedł pod Port sur Saone, a następnie pod Vesoul, Besancon brał udział w osłonie odwrotu wojsk francuskich z Linii Maginota.
20 czerwca 1940 roku dostał się do niewoli niemieckiej i przewieziony został do Stalagu XVII B w  Krems nad Dunajem. Jako jeniec wojenny otrzymał numer 32247. Myśl o ucieczce nie dawała mu spokoju. Do trzech razy sztuka, dwa razy go złapano.
W liście od ojca dowiedział się, że Julian Olszewski, który uciekł przed rokiem dotarł do Stanisławowa.
Na wiosnę 1942 roku zgłosił się ochotniczo do pracy. Przewieziono go do Fabryki Dykty w Orth nad Dunajem.
Tu wraz z trzema kolegami, (z Zygmuntem był kolega Wencel ze Stanisławowa oraz dwu marynarzy ze statku ms ”Piłsudski”), przygotowali sobie cywilne ubrania i w czerwcu 1942 roku rozpoczęli ucieczkę do domu.
Po dwu nocach doszli do granicy słowackiej. Granica przebiegała wzdłuż rzeki Morawy.
Podczas przepływania rzeki rozdzielono rzeczy na dwie części, wtedy okazało się, że nie można jej przejść wpław, a marynarze nie umieją pływać.
Ponieważ już świtało musieli poczekać do następnej nocy, aby pójść wzdłuż rzeki w  kierunku ujścia do Dunaju w poszukiwaniu łódki. Następnej nocy znaleźli łódkę i przepłynęli do Słowacji.
Po trzech dniach wędrówki wpadli na terenie, na którym wojsko słowackie robiło obławę szukając zrzutu partyzantki sowieckiej. Zostali przewiezieni do Bratysławy, gdzie po licznych przesłuchaniach zrobiono im fotografie i wymierzono miesiąc aresztu za nielegalne przekroczenie granicy.
Słowacy, przestrzegając prawo międzynarodowe jeńców wojennych, nie wydali ich Niemcom, chcieli ich się pozbyć, to też po odbyciu kary zostali przewiezieni nad granicę węgierską i  pouczono ich w którym miejscu mogą przejść na Węgry.
Po namyśle postanowili jednak iść do Polski. Niedaleko Trnawy zostali ponownie złapani, stąd po kilku dniach, z aresztu do aresztu, poprzez Trenczyn, Żylinę, Rużomberok, Poprad zostali oddani w ręce granatowej policji w Muszynie. Zygmunt i  Wencel zostali prze-wiezieni do Krynicy, skąd znowu udało się im uciec, tym razem już szczęśliwie do Stanisławowa.
Marynarze niestety po przesłuchaniu w No-wym Sączu na gestapo zostali odstawieni do obozu.
W Stanisławowie Zygmunt Kniżatko wstąpił do AK, otrzymał “Ausweis" i zaświad-czenie pracy z dobrej “firmy” zajmującej się skupem skór surowych, co umożliwiało mu swobodne poruszanie się po całym powiecie. Razem z nim działali dwaj bracia Smeta-niukowie, Paweł Antoń-czyk i jeszcze jeden, którego nazwisko zatarło się w pamięci. Do ich zadań należało zdobywanie broni, naprawa oraz dostarczanie broni i amunicji Polakom zagrożonym przez ukraińskie bandy UPA. Znaczną pomoc w tej działalności otrzymywali ze strony wojska węgierskiego.
Po odpoczynku w domu i wyrobieniu nowych dokumentów, ze względu na obawę rozpoznania go w Stanisławowie, pojechał do Lwowa.
We Lwowie przy ulicy Zielonej podjął pracę w Fabryce Mebli.
W listopadzie 1944 roku, zagrożony aresztowaniem, rozpoczął służbę w 10 dywizji Piechoty Ludowego Wojska Polskiego, z którą przeszedł cały szlak bojowy do Berlina, zakończony w maju 1945 roku w Jeleniej Górze.
W 1948 roku przeszedł do cywila.
Przez dwa lata prowadził jako współwłaściciel prywatny warsztat samochodowy, następnie pracował jako mechanik w  Zakładach Mięsnych, a od 1952 do 1965 roku był taksówkarzem.
Później pracował w CPN-ie i PZM-ocie, aż do emerytury w  1983 roku.
Jako Pionier Jeleniej Góry został czynnym członkiem Klubu przy Towarzystwie Przyjaciół Jeleniej Góry.
Za działalność tę otrzymał odznakę “Za zasługi dla Województwa Jeleniogórskiego”.
Został odznaczony za udział w Wojnie Obronnej 1939 roku, otrzymał medal za Odrę, Nysę i Bałtyk, medal Zwycięstwa i  Wolności oraz medal za Udział w Walkach o Berlin, posiada Odznakę Grunwaldzką i Medal Rodła oraz liczne dyplomy. Dosłużył się stopnia kapitana.
Jest Kombatantem Wojennym Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie, Ludowego Wojska Polskiego i  Kombatantem Francuskim.

Kazimierz Seroiszka
obrońca Lwowa w 1918 roku

Kazimierz Seroiszka urodził się we Lwowie, 26 listopada 1901 roku, przy ul. Bartosza Głowackiego, boczna Gródeckiej. Była to dzielnica lwowskich batiarów wyróżniających się szczególną odwagą, tam urodził się Szczepko przyjaciel Tońka. Pod zaborem austriackim, Kazimierz był uczniem Keiserliche und Königsliche Zweite Realschule, czyli Szkoły Realnej nr 2, przy ul. Szumlańskich, koło cerkwi św. Jura. (odpowiednik dzisiejszego gimnazjum i liceum matematyczno fizycznego).
Nieletni Kazimierz Seroiszka wcześnie zaczął walkę o  niepodległość Polski, uciekł ze szkoły do legionów Piłsudskiego, ale po kryzysie przysięgowym nie śpieszno mu było iść za druty. Zwiał z powrotem do Lwowa.
Już 31 października 1918 roku wisiały nad Lwowem ciężkie chmury. Austria się rozpadała, Polacy w wojsku austriackim ugrzęźli gdzieś na froncie we Włoszech, a do Lwowa napływały dobrze uzbrojone jednostki ukraińskie armii austriackiej. Gorączka ogarniała batiarów i młodzież szkolną. W okolicy Dworca Głównego, w domkach kolejowych, zawrzało, »co to Ukraińcy pchają się do naszego Lwowa«. Zjawili się tu kapitanowie Zdzisław Tatar Trześniowski i Mieczysław Boruta Spiechowicz i zebrali garstkę młodzieży, wśród nich Kazimierza Seroiszkę, razem około trzydziestu chłopaków do Szkoły Sienkiewicza, aby organizować obronę Lwowa.
Śmieszna to była wojna. Nikt nie spodziewał się zamachu ukraińskiego na Lwów, ponieważ Rusinów - Ukraińców mieszkało tu niewielu.
Rankiem 1 listopada 1918 roku Lwów obudził się pod panowaniem ukraińskim, wtedy łatwo było zdławić obronę Lwowa. Takich grupek, jak w Szkole Sienkiewicza, było we Lwowie zaledwie kilka. Z jednej strony stało zorganizowane wojsko ukraińskie, z drugiej właściwie dzieci i młodzież, kobiety i starcy. Jednak Ukraińcy nie umieli ocenić swojej sytuacji. Zdawało im się, że już wygrali.
Z samego rana Ukraińcy zaatakowali Szkołę Sienkiewicza, ale jej nie zdobyli, atak został odparty. Siły polskie rosły, napływali ochotnicy, coraz więcej było chłopaków w szkole, walczyli akademicy, młodzież szkolna i batiary (ulicznicy) najwięksi polscy patrioci. Potrzeba było broni i amunicji.
Kazimierz z kolegami wybrali się po broń do magazynów na Dworzec Czerniowiecki. Magazyny wojskowe były dobrze zaopatrzone, dla wojska musiało być wszystko od żywności po mundury, broń i amunicję. Jak na śmiech nawet nie były specjalnie pilnowane, jakby Ukraińcy nie wiedzieli o ich istnieniu. Pozwoliło to na niezłe wyposażenie obrońców ze Szkoły Sienkiewicza.
Dzień po dniu zwiększał się obszar kontrolowany przez Polaków, nawiązywano łączność z sąsiadami. Przez 11 dni walczył Kazimierz na odcinku od Szkoły do Politechniki i Dworca Głównego. Przybywali też fachowcy z Politechniki i Zakładów Kolejowych.
I wkrótce obrońcy mieli pociąg pancerny... PP3 - “Lis Kula”. (ppłk. Lis Kula miał niewiele ponad dwadzieścia lat, zginął na wojnie w 1920 roku) Kazimierz Seroiszka otrzymał przydział do tego pociągu, który spełniał zadanie zabezpieczania wypadów za miasto po żywność, dla głodujących mieszkańców Lwowa.
Załoga pociągu składała się z 280 ludzi, każdy miał karabinek, a  w pociągu było zamontowanych 36 karabinów maszynowych. Przed pociągiem pchany był wagon zabezpieczający przed minami, do pociągu podłączono wagony towarowe na ziemniaki, zboże i  mięso.
Podczas kolejnej takiej wyprawy pociąg stanął w Basiówce. Doświadczony już wiarus, kapral Kazimierz Seroiszka wyruszył na czele 26 chłopaków do Obroszyna, patrzy, a tu na nich idzie tyraliera. Kazimierz krzyknął: “kto idzie” i usłyszał: “swoi, chodźcie do nas”, czyżby to była odsiecz z Krakowa?, ale wiatr doniósł szept: “szcze ne strilajte”, więc dał rozkaz: ostrzeliwujemy się i wycofujemy pod zbawczą opiekę naszego pociągu. Kazimierz przykląkł, wali ze sztucera, chłopcy też strzelają, Ukraińcy padli na ziemię, chłopcy odskakują do Basiówki i wtedy poczuł .. trzask po kładce karabinu i  kula przeszła jakoś tak, jakby uderzył się łokciem, karabin wypadł z ręki, krew trysnęła aż na piersi, na koszulę, padł na ziemię, został sam, pierwsza rana, mówi: »człowiek przestraszył się trochę«. Po chwili podeszli Ukraińcy, a ich dowódca okazał się kolegą Kazimierza ze Szkoły Realnej, nazywał się Strokaty. Zobaczył, że Kazimierz jest ranny, a pierś zalana krwią, obiecał mu przysłać sanitariuszy, ale wcześniej wrócili koledzy wzmocnieni załogą pociągu i zabrali go do szpitala we Lwowie.
22 listopada Lwów był już wolny, ale w Małopolsce Wschodniej walki jeszcze trwały do początków lipca 1919 roku. Po wyjściu ze szpitala Kazimierz Seroiszka powrócił do wojska, brał udział w wojnie 1920 roku, ale już w służbach kwatermistrzowskich, ponieważ był kontuzjowany.
Po zakończeniu wojny w niepodległej Polsce, z kontuzją ręki Kazimierz Seroiszka powrócił do szkoły, po zdaniu matury studiował razem ze swoim kolegą Moszorą, na Politechnice Lwowskiej na Wydziale Leśnym . Ojciec Moszory, dyrektor poczty przekonał studentów do zmiany zainteresowań i do zawodu pocztowca. Praca w leśnictwie była słabo płatna, o pracę nie było łatwo, na początku trzeba było pracować daleko na Białostocczyźnie, a na poczcie czekała ich błyskotliwa kariera.
Kazimierz Seroiszka był solidnym pracownikiem, wkrótce został kierownikiem ambulansu pocztowego, jeździł na trasie do Rumunii, bardzo dobrze zarabiał. Awansował. Rok 1939 zastał go na stanowisku naczelnika poczty w Borszczowie. A potem przez Rumunię, Francję do Wielkiej Brytanii, gdzie był głównym kwatermistrzem w obozach wojskowych w Szkocji, dosłużył się stopnia majora.
Po wojnie wrócił do Polski, choć nie do swojego Lwowa. Trudne to były czasy. Znajomy z Anglii, porucznik lotnictwa dał mu fałszywą legitymację, przedwojenną PPS i w ten sposób uchronił go przed aresztowaniem i prześladowaniami. A gdy partie się “zlały", automatycznie został członkiem PZPR. Jak to się stało, że nie wyrzucili go z tej partii, trudno powiedzieć czemu to zawdzięczał, czy to z powodu swego “proletariackiego” pochodzenia, czy też po prostu czuwała nad nim opieka Boska, nie pasował do tej partii, stale wytykając jej wszystkie nieprawości. Jedynym efektem był ciągły awans, tylko w przeciwnym kierunku. Na początku był kierownikiem poczty w miasteczku powiatowym na Dolnym Śląsku, a potem na coraz niższym stanowisku.
Dożył czasów, w których jego talent narratorski mógł służyć Rodakom w Towarzystwie Miłośników Lwowa, jeszcze w uszach nam brzmi jego klasyczny lwowski bałak towarzyszący opowiadaniom o polskim Lwowie, w których ujawniał się jego wielki temperament i  gorąca miłość Ojczyzny.
W październiku 1990 roku otrzymał awans na stopień podpułkownika rezerwy i Krzyż za Udział w Wojnie 1918 - 1921. Walką i pracą jednakowo służył wschodnim i zachodnim ziemiom polskim.
Zmarł 22 lutego 1991 roku i pochowany został na cmentarzu w  Jeleniej Górze, żegnany przez Kombatantów i kompanię honorową Wojska Polskiego.

                              “Śpij Kolego w ciemnym grobie,
                              niech się Polska przyśni Tobie
                              i nasz kochany Lwów.”

Juliusz Jaszczuk

  Na początku pierwszej wojny światowej, kiedy wojska rosyjskie odnosiły sukcesy na froncie austriackim, urzędnicy państwowi w Galicji Wschodniej byli ewakuowani i “uciekali” do Wiednia. Wojska rosyjskie wkroczyły do Lwowa we wrześniu 1914 roku i okupowały Lwów ponad dziewięć miesięcy, czas wystarczająco długi, aby w stolicy Austrii urodziło się lwowskie dziecko.
Juliusz Jaszczuk urodził się w Wiedniu 18 lutego 1915 roku. Jego ojciec był kierownikiem państwowej szkoły powszechnej, a  matka nauczycielką. Naukę rozpoczął w Sokalu, potem w  Jaworowie i Buczaczu, gdzie ukończył siódmą klasę. Zmiany miejsca zamieszkania zapewne zrodziły zamiłowanie do turystyki. Od najwcześniejszych lat dzielił swój wolny czas na dwie pasje, książki i sport.
W 1935 roku ukończył we Lwowie prywatne Seminarium Nauczycielskie im.B.Prusa. Uczyli tu sławni ludzie, jak polonista Lewicki, który był po wojnie rektorem szkoły filmowej w Łodzi, oraz wielu innych znanych autorów podręczników szkolnych (Lewicki - matematyk, Stachy - fizyk, Blausztain - psycholog, Starościakowa - dyrektorka). Lwów był wielkim ośrodkiem sportowym, już od najmłodszych lat Juliusz był związany z różnymi klubami, grał w piłkę nożną w juniorach w klubie “Lwowianka”, próbował swoich sił w boksie i w tenisie, w słynnym lwowskim klubie “Czarni”, pasjonował się zapasami, studiując wiele książek z tej dyscypliny sportu, ale największe osiągnięcia miał w kolarstwie wyczynowym i w szachach.
Kolarstwo uprawiał w “stajni” Zalewskiego, znanego fabrykanta rowerów w towarzystwie lwowskich mistrzów kolarstwa takich jak Szczotka, bracia Frosowie, Lenczyk. Po ukończeniu Seminarium odbył rok służby wojskowej w 19 PP “Obrony Lwowa” i otrzymał angaż do pracy w szkole daleko na Wołyniu. Już wtedy nie wyobrażał sobie życia bez Lwowa. Z braku możliwości pracy nauczycielskiej, zmienił zawód, podjął pracę w ZUS–ie przy ul.Brajerowskiej, (przy której mieszkał Stanisław Lem). Był trzykrotnym vice–mistrzem szachowym Lwowa, wśród takich mistrzów jak olimpijczyk mgr Franciszek Sulik, red. Henryk Friedman, Gorstenfeld, Izaak Szächter. Prezesem Rady Naczelnej Polskiego Związku Szachowego był gen.broni Kazimierz Sosnkowski. 18 grudnia 1938 roku Juliusz Jaszczuk mimo młodego wieku w uznaniu dla jego zdolności organizacyjnych został wybrany przez Walny Zjazd na prezesa Lwowskiego Okręgowego Związku Szachowego, jego zastępcami zostali inż.H.Pulkrabek i J.Szczygieł. We Lwowie ukazywało się kilka czasopism szachowych. (“Miesięcznik Szachowy”, “Szachy”, “Szachista”, “Przegląd Szachowy”) Polska przed wojną była szachową potęgą, zawsze mieściła się w pierwszej trójce, a w 1936 roku zdobyła pierwsze miejsce na olimpiadzie. Drużyna pana Juliusza była pięciokrotnym mistrzem Lwowa. (każda drużyna miała dziesięciu zawodników)
Szczęśliwe lata przerwała wojna rozpętana przez Niemcy i  Związek Sowiecki. Lwów przez dziesięć dni bronił się zwycięsko przed Niemcami, dopiero 22 września 1939 oddał się w ręce fałszywych “przyjaciół”. Juliusz Jaszczuk nie miał zamiaru iść do niewoli, przebrał się w cywilne ubranie i nie wierząc w możliwość przedarcia się do Rumunii pozostał w domu, jako swój batiar, pod opieką porządnego dozorcy, który zawsze ostrzegał go przed zainteresowaniami NKWD. Mimo wojny w 1940 roku wziął w kościele O.O.Bernardynów planowany od kilku lat ślub , a po roku urodziła się pierwsza córka Barbara. Cały swój wysiłek poświęcił dla zdobywania żywności, bowiem głód zaglądał do wszystkich domów, był młody, obrotny i sprytny, umiał wyżywić swoją rodzinę, również niósł pomoc swoim nauczycielom.
W 1941 roku skończyła się przyjaźń Hitlera i Stalina, we Lwowie zmienił się okupant, zmieniły się warunki. Zaczęły się łapanki uliczne i wywożenie na roboty do Niemiec. Juliusz Jaszczuk już był w obozie przejściowym na Janowskiej, ale przy pomocy kolegów udało mu się uciec. Na lewych dokumentach działał w Polskim Komitecie Opieki, kupował po wsiach żywność, jego działalność zwróciła uwagę banderowców, którzy robili na niego zasadzki, jednak i tu miał przyjaciół, którzy nie pozwolili mu zginąć. Koledzy Władysław Wład, wspaniały radiotechnik i Bronisław Fałat wciągnęli Juliusza do AK. Jego odwaga i skłonności do ryzyka przyczyniły się do powierzenia mu funkcji kuriera na trasie Lwów - Warszawa. Bronisław Fałat artysta malarz wykorzystywany był do produkcji fałszywych dokumentów, były to istne arcydzieła, przy ich pomocy Juliusz odbywał swoje ryzykowne podróże, przechodząc w pociągach wiele kontroli gestapowców.
Zmieniła się okupacja, żołnierzom AK paliła się ziemia pod nogami, Juliusz postanowił wyjechać z rodziną na zachód, w styczniu 1945 roku poszedł pożegnać się do Bronisława Fałata (który mieszkał przy ul.Królowej Jadwigi 34) i trafił na “kocioł” zorganizowany przez NKWD. Trzymano tu ponad tydzień wszystkich “gości” połapanych po nieudanej ucieczce Artura Grubego, na nieszczęście po paru dniach w poszukiwaniu męża wpadła również żona Juliusza.
Zaczęło się śledztwo, w mieszkaniu Fałata znaleziono pieczątki polskie, niemieckie i sowieckie, wiele dokumentów, liczne dowody jego działalności. Zaczęła się podróż od komisariatu NKWD przy ul.Kordeckiego, przez przeładowane więzienie na Zamarstynowskiej, następnie Kijów, Charków, Gorkij, Wołogda, Kotłas, aż do Gułagu Inta niedaleko Workuty w republice KOMI – ASSR koło morza Karskiego. Warunki śledztwa, transportów, wyżywienia, życia w otoczeniu rosyjskich złodziei tzw. żulików są znane i opisywane niemal we wszystkich relacjach. Juliusz wycieńczony po trudach śledztwa i więzienia, pogryziony przez psa - struża, otrzymał przydział do pracy w kopalni węgla (w Uchcie).
Wśród łagierników byli ludzie wszystkich narodowości i zawodów, siedzieli tu ministrowie Finlandii, siedział ksiądz kanonik Sawicki z Sokółki, któremu dziwnym zbiegiem okoliczności dotąd nie ukradziono futra z selskinów. Oczywiście naczelnik łagrowy wyłudził to futro jako łapówkę za lepsze warunki pracy.
Już po paru tygodniach pracy na kopalni urozmaiconych pisaniem listów do towarzysza Stalina, Juliusz zachorował, unieruchomiony paraliżem na pryczy oczekiwał na śmierć. Jednak nie było mu dane umierać w łagrze, przyszedł do niego masażysta Wasylis, Grek i za drobnym wynagrodzeniem w postaci chleba i odrobiny cukru, po dwu tygodniach przywrócił go do życia, nauczył go zasad masażu, jemu też zawdzięcza poznanie metod walki z cyngą przy pomocy kwasu chlebowego robionego z razowca, dzięki czemu stracił tylko kilka zębów. Na całe życie pozostało mu tylko uczulenie na zimno.
W tych ciężkich warunkach jedyną ostoją i pociechą była opieka religijna księdza kanonika, któremu Polacy zawdzięczali utrzymanie ducha i wysoką odporność psychiczną.
Minął rok, zorganizowano turniej szachowy o mistrzostwo łagrów do którego zgłosiło się około dwa tysiące zawodników. Koledzy Juliusza zmusili go do wzięcia udziału w turnieju licząc na przewidywane korzyści. Turniej odbywał się w systemie pucharowym, kto przegrał odpadał z gry, i ”chyba Pan Bóg sprawił cud - mówi Juliusz Jaszczuk - zdobyłem pierwsze miejsce”. Mistrz szachowy dostał posadę pomocnika kucharza, “przy żłobie”, radość dla kolegów i dla niego ocalenie, mimo to, gdy został zwolniony z łagru z 80 kg pozostało tylko 45.
Po zwolnieniu został przewieziony do Lwowa, tu prokurator oświadczył mu, że jest wolny, że zaszła pomyłka, jego mieszkanie przy ul. Ossolińskich 11 zostało zajęte przez rosyjską rodzinę, rzeczy pokradzione, zatrzymał się u Fałata, który też razem z Janem Paluszkiem powrócił z łagru. Z siedmiu kolegów powróciło z łagru czterech, dwu zmarło z głodu, jeden zginął w wypadku na kopalni. Po wielu przetargach podpisał cyrograf na NKWD, że wszystko jest w porządku i otrzymał przepustkę nr 33–09–30.
W historycznym dniu 1 września 1947 roku, w rocznicę wybuchu wojny, przekroczył granicę w Przemyślu i po paru dniach spotkał się w Legnicy z swoją żoną, która została zwolniona z łagru nieco wcześniej.
W Legnicy zawodowy nauczyciel z podejrzaną przeszłością w sowieckich łagrach otrzymał pracę kucharza.
Półtora roku później pozwolono mu na podjęcie pracy nauczycielskiej. Przy pomocy młodzieży wybudował boisko sportowe przy ul.Żwirki i Wigury, wyremontował salę gimnastyczną. Bez żadnych dotacji, własnymi siłami młodzież wykonała pełne oprzyrządowanie.
W 1960 roku państwo Jaszczukowie przenieśli się do Jeleniej Góry, gdzie Juliusz prowadził lekcje w.f. w Technikum Chemicznym, i tu także, razem z młodzieżą przygotował boisko niezbędne do gier sportowych.
Rozwijał zainteresowania młodzieży szkolnej lekką atletyką.
Przy Młodzieżowym Domu Kultury zorganizował sekcję zapaśniczą juniorów i młodzików. Był to sport dotychczas w Jeleniej Górze nie uprawiany. Trzeba było zająć się wszystkim od a do z, i otoczyć młodzież opieką, tym bardziej, że do tego sportu garnęła się również tak zwana młodzież trudna, z marginesu społecznego, potrzebująca pomocy i w szkole i w domu. W sekcji było 80 chłopców.
Później sekcja zapaśnicza uchwałą Szkolnego Związku Sportowego została przekazana do klubu “Dolnoślązak” (który został przemianowany na “Karkonosze”).
Zapaśnicy zdobyli w latach 1965 – 66 dwukrotnie drużynowe mistrzostwo Polski juniorów i vicemistrzostwo młodzików w stylu klasycznym oraz czwarte miejsce w stylu wolnym. Niestety nagrody pieniężne zostały zawłaszczone przez tak zwanych działaczy klubowych.
Sprawa trafiła do prokuratury, uznano decydentów za winnych, ale z uwagi na małą szkodliwość czynu sprawę umorzono, przy okazji wykryto jeszcze inne nadużycia finansowe, a głównego sprawcę wykrycia nadużyć, Juliusza Jaszczuka zwolniono z pracy trenera.
Braci Józefa i Kazimierza Lipieni (mistrzów Polski, przyszłych mistrzów Europy, świata i olimpijskich) “sprzedano” do Wisłoki Dębica. Skończyła się świetność jeleniogórskich zapaśników.
Juliusz Jaszczuk zmienił pole działania, nie mógł pozostawić swojej młodzieży bez opieki, zorganizował społecznie w PTTK sekcję turystyki kolarskiej. Znanemu już działaczowi sportowemu fabryka Romet w Bydgoszczy przekazała bezpłatnie dziesięć rowerów. Młodzież przeżyła wielką przygodę, w ciągu kilku lat zwiedziła całą Polskę i liczne kraje Europy (Czechosłowację, Węgry, NRD, Jugosławię). Każdemu wyjazdowi towarzyszyła walka z Komendą Wojewódzką M.O. o paszporty. Po tych rajdach pozostały kroniki, wielka pamiątka i świadectwo nawiązanych kontaktów i przyjaźni z ciekawymi ludźmi w zwiedzanych krajach. Zorganizował również sekcje turystyczną i judo w TKKF”Sokół”.
Ale nie zapomniał o swoim przyrzeczeniu, o szachach którym zawdzięczał życie. Był przewodniczącym podokręgu szachowego i trzykrotnym mistrzem szachowym Dolnego Śląska. Zadania sportu na świecie zmieniły się, stał się to zwyczajny biznes. Również w PRL-u w czasach Gierka powstały sportowe synekury towarzyszy sekretarzy, a sport wyczynowy służył propagandzie. Sport dla rozwoju fizycznego młodzieży, dla zdrowia, przestał interesować tak zwanych działaczy sportowych, w tym świecie mamony i lewych interesów Juliusz Jaszczuk nie mógł znaleźć miejsca dla siebie.
Na nic nie zdała się liczna korespondencja do wszystkich właścicieli Polski Ludowej. W.f. i sport w szkole stał się “piątym kołem u wozu”. Nie powiodły się próby otrzymania pieniędzy z Ministerstwa Finansów i od TOTOLOTKA na budowę obiektów sportowych w Jeleniej Górze.
Juliusz Jaszczuk nie dawał za wygraną i nadal pisał listy z nadzieją, że w końcu trafi na mądrych ministrów i uczciwych ludzi.
Wskazywał na potrzebę reformy szkolnictwa i przeprowadzenia zmian w wychowywaniu fizycznym młodzieży, pozbawionej należnych jej praw, do rozwoju fizycznego dla poprawy i dbałości o zdrowie.
Jako biedny emeryt jeździł po świecie, brał udział w międzynarodowych turniejach szachowych i sławił imię Polski. W 1994 roku zdobył pierwsze miejsce na turnieju szachowym w Biel/Bienne w Szwajcarii, złoty medal i nagrodę pieniężną, jakże nieporównywalną do jałmużny - emerytury.
Jego dzieci nie odziedziczyły woli walki z naszą smutną rzeczywistością, córki widząc beznadziejną przyszłość wybrały normalne życie i wyjechały na zachód.
Juliusz Jaszczuk zmarł 5 lipca 1996 roku, został pochowany na starym cmentarzu w Jeleniej Górze.

„NAPRZÓD DRAGONI”
                                         Słowa i melodia R. Juśków

Nam nie straszną jest dzisiaj tęsknota
Kiedy tęskni się od lat
Wciąż ta sama do życia ochota
Dragon z piosnką idzie w świat
        Wszystko stracił, lecz łzy nie uronił
        Ścisnął zęby, będzie trwał
        I na hasło NAPRZÓD DRAGONI
        Będzie znowu wroga prał.
Żadne troski i zmienne koleje
Nie złamią ducha w nas
Dragon z wszystkich przeszkód się śmieje
Z hasłem “Naprzód” idziem wraz.
        Czy pamiętasz Dywizję w pogoni
        Gdyś opadał z resztek sił
        Lecz na hasło NAPRZÓD DRAGONI
        Pomnij jakżeś Niemca bił.
Od Lanarku, aż hen do Rzeszowa,
Słychać nasz zwycięski zew
Czyny więcej znaczą niż słowa
I ofiarna młoda krew.
        Dragon nigdy za sławą nie goni
        Ona za nim krok w krok
        Naprzód dragoni! Naprzód dragoni!
        W jasną przyszłość, poprzez mrok.